rusya ve ukrayna jetleri karşı karşıya...

abone ol; dünyadaki ve ülkemizdeki son gelişmelerden ilk senin haberin olsun https://www.youtube.com/tv100/?sub_confirmation=1ayrıcalıklardan yararlanmak i...

2021-2022 Rus-Ukrayna krizi ile karıştırılmamalıdır.
Ayrıca bakınız: Donbass Savaşı, 2014 Kırım Krizi, Rusya'nın Kırım'ı ilhakı ve Rusya'nın Ukrayna'yı işgali (2022)
Bu madde Rusya ve Ukrayna arasındaki 2014 yılından beri süregelen çatışmaların tamamı içindir. 2021–2022 siyasi çatışması için bkz. 2021–2022 Rus-Ukrayna krizi. Kriz sonucunda ortaya çıkan devletlerarası çatışma için bkz. Rusya'nın Ukrayna'yı işgali (2022)

[Kırmızı analog bir saatle küre resmi]
Bu madde güncel bir olay hakkındadır. Olayda gelişme yaşandıkça bilgilerde de hızlı bir değişim yaşanabilir ve ilk haberler güvenilir olmayabilir. Bu madde üzerinde gerçekleşen en son değişiklikler en güncel bilgileri yansıtmayabilir. Lütfen bu madde üzerinde çalışmaktan veya tartışma sayfası üzerinde değişikliklerinizi dile getirmekten çekinmeyin. Ancak geçerli ve güvenilir kaynaklar eklemeden yapılan güncellemelerin kaldırılacağını da unutmayın. (Şubat 2022) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin)

Rusya Ukrayna Savaşı
Sovyet Sonrası Çatışmalar
[2022 Russian invasion of Ukraine.svg]
Şubat 2022'de Askeri Durum

Tarih Kırım ve Donbass: 20 Şubat 2014 - günümüz
Genel savaş: 24 Şubat 2022 - günümüz
Yer Kırım[1] ve Donbas[2], Ukrayna'nın Herson Oblastı[3], Rusya'nın Rostov Oblastı ve Azak Denizi[4][5]
Sonuç devam ediyor
Taraflar
Ukrayna
Destekleyenler:
[Kanada] Kanada
[Azerbaycan] Azerbaycan
[Birleşik Krallık] Birleşik Krallık
[Estonya] Estonya
[Amerika Birleşik Devletleri] ABD
[Hırvatistan] Hırvatistan
[Danimarka] Danimarka
[Gürcistan] Gürcistan
[Almanya] Almanya
[Letonya] Letonya
[Polonya] Polonya
[NATO] NATO
[İspanya] İspanya
[Türkiye] Türkiye
[İsveç] İsveç
[Yunanistan] Yunanistan
[Litvanya] Litvanya
[Fransa] Fransa
[Avrupa Birliği] Avrupa Birliği
 Arnavutluk[6]
 Avusturya[7]
 Bosna-Hersek
 Çek Cumhuriyeti
 Mikronezya Federal Devletleri[8]
 Macaristan
 İzlanda
 İrlanda
 İtalya
 Japonya
 Kenya[9]
 Kosova[10]
 Lübnan[11]
 Meksika
 Moldova
 Hollanda
 Yeni Zelanda
 Afrika Birliği[12]
 Kuzey Makedonya[13]
 Romanya
 Singapur
 Slovenya
 Slovakya
 Güney Afrika
 Güney Kore
 Vatikan[14][göster][göster]
Rusya
[Donetsk Halk Cumhuriyeti] Donetsk Halk Cumhuriyeti
[Lugansk Halk Cumhuriyeti] Lugansk Halk Cumhuriyeti
[Çeçenistan] Çeçenistan(2022'den beri)
[Belarus] Belarus(2022'den beri)
[Transdinyester] Transdinyester(2022'den beri)
Destekleyenler:[göster][göster]

[Orta Afrika Cumhuriyeti] Orta Afrika Cumhuriyeti

Öne çıkan kişiler
[Flag of the President of Ukraine.svg] Volodimir Zelenski (2019'dan beri)
[Flag of the President of Ukraine.svg] Petro Poroşenko (2014-2019)
[Flag of the President of Ukraine.svg] Oleksandr Turçinov
(Şubat–Temmuz 2014)
Denis Şmihal (2020'den beri)
Oleksiy Honçaruk (2019–2020)
Volodimir Hroysman (2016–2019) [Flag of the President of Russia.svg] Vladimir Putin
[Rusya] Mihail Mişustin (2020'den beri)
Dmitri Medvedev (2014–2020)
Sergey Şoygu
Valery Gerasimov
Igor Korobov
Aleksandr Vitko
Denis Berezovsky
Alexander Lentsov
[Çeçenistan] Ramazan Kadirov
Kırım'da
Sergey Aksyonov
[Belarus] Andrey Ravkov
[Belarus] Oleg Belokonev
[Donetsk Halk Cumhuriyeti] Denis Puşilin
[Donetsk Halk Cumhuriyeti] Vladimir Paşkov
[Lugansk Halk Cumhuriyeti] Leonid Paseçnik
Birimler
[Ensign of the Ukrainian Armed Forces.svg] Ukrayna Silahlı Kuvvetleri [Banner of the Armed Forces of the Russian Federation (obverse).svg] Rusya Silahlı Kuvvetleri
Sayı
[Ukrayna] 209.000 aktif (2020)

Ordu 145.000
Donanma 11.000
Hava Kuvvetleri 45.000
Havadan ~ 8,000
Özel Harekat Kuvvetleri (bilinmiyor)
Paramiliter 102.000
Rezerv 900.000

[Rusya] Askerler de dahil olmak üzere 900.000 aktif (2020)

Ordu ~ 280,000
Donanma ~ 150,000
Havacılık Kuvvetleri ~ 165.000
Stratejik Roket Gücü 50.000
Havadan ~ 45,000
Özel Harekat Kuvvetleri ~ 1,000
Demiryolu Gücü ~ 29.000
Komuta ve destek 180.000
Paramiliter 554.000
Rezerv 2.000.000
Bunlardan 28.000'i Kırım'da doğrulandı, 3.000'i Donbas'ta rapor edildi ve Rusya tarafından 22 Şubat 2022'ye kadar reddedildi.

Kayıplar
2.212öldü[25][25]

12.000-13.000 yaralı[26]
70 kayıp[27]
2.768 kişi yakalandı[28][29][30]
İlhak edildikten sonra 9,268 Rus kuvvetlerine katıldı[31]
300+ T-64 tankı[32]

410 kişi öldü[33][34]

2.500 + yaralı[35]

g
t
d

Rusya-Ukrayna Savaşı

Rusya-Ukrayna Savaşı, bir yanda Rusya, Beyaz Rusya ve Rus yanlısı güçlerin, diğer yanda Ukrayna'nın dahil olduğu, sürmekte olan bir savaştır. Yevromaydan'ın ardından görevden alınan Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç'in Kırım'daki gerginlik nedeniyle Rusya'dan bölgeye asker göndermesini istemesinin[36] ardından 2014 yılında başlayan ve Şubat 2022'de büyüyen askerî hareketliliktir. Bu savaşa Rusya'nın Kırım'ı ilhakı (2014), Donbass Savaşı (2014-günümüz), siber savaş ve siyasi gerilimler de dahildir. Rusya'nın bölgedeki jeopolitik çıkarlarını, vatandaşlarını ve konuşlandırılmış askerlerini koruduğunu iddia eden Devlet Başkanı Vladimir Putin, müdahale için parlamentodan onay almıştır.[37] 24 Şubat 2022 tarihinde Rusya lideri Putin Ukrayna'yı işgale başladıklarını televizyondan duyurdu. 2021'de diplomatik krizin ardından Ukrayna sınırlarına yakın bölgelere askeri yığınak yapan Rusya,[38][39][40] 24 Şubat 2022'de geniş çaplı bir şekilde Ukrayna'yı işgal etmeye başladı.[41][42][43][44]

İçindekiler

1 Arkaplan
2 Tarihi

2.1 Kırım'ın İlhakı
2.2 Donbass Savaşı (2014-2015)
2.3 Rusya'nın Ukrayna'yı İşgali (2022)

3 Kaynakça

Arkaplan

Sovyet başbakanı Nikita Kruşçev, Rus / Sovyet Karadeniz Filosuna ev sahipliği yapan Kırım'ı[45] 1954'te Rus SFSC'den Ukrayna SSC'sine devretti. Her iki cumhuriyet de Sovyetler Birliği'nin bir parçası olduğu ve Moskova'daki hükümete karşı sorumlu olduğu için bu olay önemsiz bir "sembolik jest" olarak görülüyordu.[46][47] Kırım özerkliği, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından hemen önce referandumdan sonra 1991'te yeniden kuruldu.

1991'den beri bağımsız bir ülke olmasına rağmen, eski bir Sovyet cumhuriyeti olarak Ukrayna, Rusya tarafından etki alanının bir parçası olarak algılandı. Iulian Chifu ve ortak yazarları, Ukrayna ile ilgili olarak Rusya'nın, Ukrayna'nın egemenliğinin Sovyet etki alanının ölümünden önce Varşova Paktı'nınkinden daha büyük olamayacağını belirten "sınırlı egemenlik" konusundaki Brejnev Doktrininin modernize edilmiş bir versiyonunu izlediğini iddia ediyor. Bu iddia, Rus liderlerin Ukrayna'nın NATO'ya olası entegrasyonunun Rusya'nın ulusal güvenliğini tehlikeye atacağı yönündeki açıklamalarına dayanıyor.[48][49]

24 Şubat 2022 tarihinde Rus lider Putin Ukrayna'yı işgale başladıklarını televizyondan duyurdu, Rus ordusu askeri tesislere füze saldırıları gerçekleştirdiğini açıkladı.[50]

Tarihi
Kırım'ın İlhakı

Ana madde: Rusya'nın Kırım'ı ilhakı

Rusya'nın Kırım'ı ilhak etme kararı 20 Şubat 2014'te alındı.[51][52][53][54] 22 ve 23 Şubat'ta Rusya birlikleri Novorossiysk üzerinden Kırım'a girmeye başladı.[55] 27 Şubat'ta Rusya kuvvetleri Kırım Yarımadası'nın kontrolünü ele geçirmeye başladı.[56] Stratejik pozisyonları ele geçirdiler ve bir Rusya bayrağı çekerek Kırım Parlamentosu'nu ele geçirdiler. Güvenlik kontrol noktaları, Kırım Yarımadası'nı Ukrayna'nın geri kalanından kesmek ve bölge içindeki hareketi kısıtlamak için kullanıldı.[57][58][59][60] Sonraki günlerde Rusya askerleri önemli havaalanlarını ve bir iletişim merkezini ele geçirdi.[61]

Donbass Savaşı (2014-2015)

Ana madde: Donbass Savaşı

Rusya'nın Ukrayna'yı İşgali (2022)

Ana madde: Rusya'nın Ukrayna'yı işgali (2022)

21 Şubat 2022'de Rusya hükümeti, Rusya-Ukrayna sınırındaki bir FSB sınır tesisini tahrip eden ve Rusya topraklarına geçmeye çalışan 5 Ukrayna askerini öldürdüğünü iddia etti. Ukrayna hükümeti ise bu olayı yalanladı ve bunun sahte bayrak operasyonu olduğunu belirtti.[62][63] Aynı gün, Rusya hükümeti kendi kendini ilan eden Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Luhansk Halk Cumhuriyeti'ni bağımsız devletler olarak resmen tanıdı ve Putin, tanklar da dahil olmak üzere Rus birliklerinin bölgelere girmesini emretti.

Kaynakça

^ https://web.archive.org/web/20140308220540/http://un.ua/eng/article/497094.html
^ https://2009-2017.state.gov/r/pa/prs/ps/2014/04/224762.htm
^ https://www.nytimes.com/2014/06/10/world/europe/russians-yearning-to-join-ukraine-battle-find-lots-of-helping-hands.html?partner=rss&emc=rss&smid=tw-nytimes
^ https://www.cbsnews.com:8080/video/us-photos-show-russia-fired-into-ukraine/
^ https://web.archive.org/web/20140901234152/http://www.kyivpost.com/content/ukraine/eight-border-guards-rescued-two-missing-after-shelling-in-sea-of-azov-362948.html
^ https://www.barrons.com/news/us-albania-call-for-un-vote-friday-on-resolution-condemning-russia-diplomats-01645743906
^ https://www.derstandard.at/story/2000133626447/nehammer-militaerisch-neutral-aber-solidarisch-mit-der-ukraine
^ https://gov.fm/index.php/component/content/article/35-pio-articles/news-and-updates/581-following-the-unjustified-brutal-invasion-of-ukraine-the-federated-states-of-micronesia-ceases-diplomatic-relations-with-the-russian-federation?Itemid=177
^ https://www.cnn.com/2022/02/23/europe/kenya-ukraine-russia-colonialism-intl/index.html
^ https://prishtinainsight.com/kosovo-leaders-condemn-russian-attack-affirm-solidarity-with-ukraine/
^ https://www.naharnet.com/stories/en/288138-lebanese-foreign-ministry-condemns-russia-s-invasion-of-ukraine
^ https://www.theeastafrican.co.ke/tea/news/east-africa/african-union-slams-russian-invasion-of-ukraine-3728984
^ Stevo Pendarovski [@SPendarovski] (2022-02-24). "I strongly condemn the military actions that #Russia is taking against #Ukraine, which will unavoidably lead to irreparable human loss and material damage" (Tweet). Erişim tarihi: 2022-02-25 – Twitter vasıtasıyla.
^ https://www.vaticannews.va/en/pope/news/2022-02/pope-announces-2-march-as-day-of-prayer-and-fasting-for-ukraine.html
^ "Sokhumi Takes in 93 Donbas Evacuees". Civil.ge. 24 Şubat 2022. Erişim tarihi: 24 Şubat 2022.
^ "A new example of fraternal support for Russia is the assistance to the DNR and the LNR - Bibilov". South Ossetian Press Agency. 23 Şubat 2022. Erişim tarihi: 24 Şubat 2022.
^ "China refuses to call Russian attack on Ukraine an 'invasion,' deflects blame to U.S." CNBC. 24 Şubat 2022. Erişim tarihi: 24 Şubat 2022.
^ "Sanaa supports Moscow's recognition of 'Donetsk and Lugansk' independence". Yemen Press Agency. 22 Şubat 2022. Erişim tarihi: 22 Şubat 2022.
^ "Iran blames West for Ukraine crisis, urges Moscow and Kyiv to show restraint". www.timesofisrael.com. Erişim tarihi: 22 Şubat 2022.
^ "Kazakhstan, Ukraine And Russia Unrest And Uncertainty". Reuters. 22 Şubat 2022. Erişim tarihi: 25 Şubat 2022.
^ "Myanmar's Military Council Supports Russia's Invasion 0f Ukraine". VOA. 25 Şubat 2022. Erişim tarihi: 25 Şubat 2022.
^ "Nicaragua's Ortega defends Russia's stance over Ukraine". Reuters. 22 Şubat 2022. Erişim tarihi: 22 Şubat 2022.
^ "Syria supports Putin's recognition of Ukraine breakaway regions". Reuters. 22 Şubat 2022. Erişim tarihi: 22 Şubat 2022.
^ "Venezuela ready to offer military help to Russia if relations with US exacerbate - envoy". TASS.
^ a b https://en.novayagazeta.ru/
^ https://en.novayagazeta.ru/https://www.radiosvoboda.org/a/news-oon-kst-gertv-boyovyh-donbas/31110937.html
^ https://www.kyivpost.com/ukraine-politics/unian-70-missing-soldiers-officially-reported-over-years-of-war-in-donbas.html
^ https://web.archive.org/web/20150402103942/http://en.molbuk.ua/podii-na-pivdennomu-shodi/88050-boyovyky-utrymuyut-u-poloni-180-ukrayinskykh-viyskovosluzhbovciv.html
^ https://www.themoscowtimes.com/2015/04/22/an-eye-for-an-eye-ukraines-pow-problem-a46006
^ https://zik.ua/en/news/2015/05/02/donbas_rebels_still_hold_300_ukraine_army_servicemen_and_civilians_prisoners_586256
^ https://www.globalsecurity.org/military/world/ukraine/personnel.htm
^ https://www.depo.ua/rus/war/chomu-modernizaciya-tankiv-t-64-prinositsya-v-zhertvu-oplotam-20180517775415
^ https://www.mk.ru/ l
^ https://eng.ombudsman-dnr.ru/the-overview-of-the-current-social-and-humanitarian-situation-in-the-territory-of-the-donetsk-peoples-republic-as-a-result-of-hostilities-between-23-and-29-january-2021/
^ https://www.mk.ru/
^ Ukraine's Yanukovych asked for troops, Russia tells UN 4 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. BBC. Erişim tarihi: 4 Mart 2014
^ Radyuhin, Vladimir (1 Mart 2014). "Russian Parliament approves use of army in Ukraine". The Hindu. 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2014.
^ "UK says: The Russian invasion of Ukraine has begun". Al Arabiya English. 22 Şubat 2022. Erişim tarihi: 22 Şubat 2022.
^ Taylor, Chloe (22 Şubat 2022). "'Invasion of Ukraine has begun,' UK minister says, as Putin orders troops into breakaway regions". CNBC. Erişim tarihi: 22 Şubat 2022.
^ Parekh, Marcus (22 Şubat 2022). "Russia-Ukraine latest news: Kremlin dismisses threat of sanctions, saying 'we are used to it'". The Telegraph. ISSN 0307-1235. Erişim tarihi: 22 Şubat 2022.
^ Osborn, Andrew; Zinets, Natalia (23 Şubat 2022). "Russian forces invade Ukraine with strikes on major cities". Reuters. 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2022.
^ Keith, Collins; Lazaro, Gamio; Scott, Reinhard (23 Şubat 2022). "Maps: Tracking the Russian Invasion of Ukraine". The New York Times. 22 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2022.
^ Isachenkov, Vladimir; Litvinova, Dasha; Karmanau, Yuras; Heintz, Jim (23 Şubat 2022). "Russia attacks Ukraine as defiant Putin warns US, NATO". AP News. 23 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2022.
^ "Russia attacks Ukraine". CNN. 24 Şubat 2022. 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2022.
^ "HMS Defender: What will be the fallout from Black Sea incident?". BBC News (İngilizce). 23 Haziran 2021. Erişim tarihi: 23 Şubat 2022.
^ Calamur, Krishnadev (27 Şubat 2014). "Crimea: A Gift To Ukraine Becomes A Political Flash Point". NPR (İngilizce). Erişim tarihi: 23 Şubat 2022.
^ WELT (12 Mart 2014). "Krim-Übertragung: War der Dnjepr-Kanal der Grund?". DIE WELT (Almanca). Erişim tarihi: 23 Şubat 2022.
^ www.cato.org https://www.cato.org/foreign-policy-briefing/nato-expansion-danger-second-cold-war#. Erişim tarihi: 23 Şubat 2022. Eksik ya da boş |başlık= (yardım)
^ https://www.washingtonpost.com/opinions/2022/01/04/biden-putin-ukraine-russia-nato/. Eksik ya da boş |başlık= (yardım)
^ https://www.milliyet.com.tr/amp/dunya/son-dakika-rusya-ukrayna-gerilimi-canli-blog-abd-buyukelciliginden-gundemi-sarsan-fotograf-6706394
^ Cathcart, Will (25 Nisan 2014). "Putin's Crimean Medal of Honor, Forged Before the War Even Began". The Daily Beast (İngilizce). Erişim tarihi: 3 Şubat 2022.
^ "В России учредили медаль За возвращение Крыма". korrespondent.net (Rusça). Erişim tarihi: 3 Şubat 2022.
^ "The Russian Invasion of the Crimean Peninsula 2014–2015" (PDF). Johns Hopkins University. Erişim tarihi: 24 Eylül 2021.
^ "10 facts you should know about russian military aggression against Ukraine". Ukraine government. Erişim tarihi: 24 Eylül 2021.
^ Kaynak hatası: Geçersiz etiketi; CrimeanInvasion2 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ "Armed men seize two airports in Ukraine's Crimea, Russia denies involvement — Yahoo News". news.yahoo.com. Erişim tarihi: 14 Eylül 2014.
^ Birnbaum, Michael (15 Mart 2015). "Putin Details Crimea Takeover Before First Anniversary". The Washington Post. Erişim tarihi: 11 Haziran 2015.
^ Mackinnon, Mark (26 Şubat 2014). "Globe in Ukraine: Russian-backed fighters restrict access to Crimean city". Toronto: The Globe & Mail. Erişim tarihi: 2 Mart 2014.
^ "Russia flexes military muscle as tensions rise in Ukraine's Crimea". CNN. 26 Şubat 2014. Erişim tarihi: 2 Mart 2014. A CNN team in the area encountered more than one pro-Russian militia checkpoint on the road from Sevastopol to Simferopol.
^ "Checkpoints put at all entrances to Sevastopol". Kyiv Post. 26 Şubat 2014. 26 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2014. Checkpoints were put up at all entrances to Sevastopol last night and the borders to the city are guarded by groups of people, police units, and traffic police.
^ Kaynak hatası: Geçersiz etiketi; forceAuth isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ "Russia Says Border Facility Near Ukraine Destroyed in Shell Attack". The Moscow Times. 21 Şubat 2022. Erişim tarihi: 21 Şubat 2022.
^ "Russia says it prevented border breach from Ukraine, Kyiv calls it fake news". Reuters. 21 Şubat 2022. Erişim tarihi: 21 Şubat 2022.

2021-2022 Rus-Ukrayna krizi, Rusya ve Ukrayna arasında 2021 ve 2022 arasında gerçekleşmiş siyasi gerginliklerdir.

Mart ve Nisan 2021'de Rusya, Ukrayna sınırına yaklaşık 100.000 asker ve askeri teçhizatı yığdı ve ülkenin 2014'te Kırım'ı ilhak etmesinden bu yana en yüksek kuvvet seferberliğini uyguladı. Bu girişim, uluslararası bir krizi hızlandırdı ve Ukrayna'yı potansiyel bir istila konusunda endişeler yarattı. Uydu görüntüleri zırh, füze ve diğer ağır silahların hareketlerini gösterdi. Rus birlikleri Haziran ayına kadar kısmen geri çekildi.[1] Kriz, Aralık ayına kadar 100.000'den fazla Rus askerinin yeniden sınırın yakınında toplandığı 2021 Ekim ve Kasım aylarında yenilendi.[2]

Devam eden kriz, 2014'ün başlarında başlayan uzun süreli Rus-Ukrayna ihtilafından kaynaklanmaktadır. Aralık 2021'de Rusya, Ukrayna'nın NATO'ya katılmayacağına dair yasal olarak bağlayıcı bir vaadin verilmesinin yanı sıra, NATO birliklerinde ve ordusunda bir azalma da dahil olmak üzere "güvenlik garantileri" olarak adlandırdığı talepleri içeren iki anlaşma taslağı geliştirdi. Doğu Avrupa'da konuşlandırılan Askeri donanım ve bu talepler tam olarak karşılanmadığı takdirde belirsiz bir askeri müdahale tehdidinde bulundu. Amerika Birleşik Devletleri ve diğer NATO üyeleri bu talepleri reddetti ve Rusya'yı Ukrayna'yı daha fazla işgal etmesi durumunda artan ekonomik yaptırımlar konusunda uyardı. İkili ABD-Rusya diplomatik görüşmeleri Ocak 2022'de yapıldı, ancak bunlar krizi etkisiz hale getiremedi. 21 Şubat 2022 tarihinde Rusya, ayrılıkçı Luhansk ve Donetsk bölgelerinin bağımsızlığını tanıdı.[3]

Kriz, yorumcular tarafından Soğuk Savaş'tan bu yana yaşanan en yoğun krizlerden biri olarak tanımlandı.[4][5][6]

Arkaplan

[Bu alt başlık {{{1}}} tarihinden beri geliştirilmeye ihtiyaç duyuyor.]
Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor.

Ana madde: Rusya-Ukrayna Savaşı

1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından, Ukrayna ve Rusya yakın bağlarını korumaya devam etti. 1994'te Ukrayna nükleer cephaneliğini terk etmeyi kabul etti ve Budapeşte Memorandumu'nu imzaladı. 2008 yılında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna'nın NATO üyeliğine karşı çıktı.[7][8]

Ayrıca bakınız

Yeni Soğuk Savaş
Rusya-NATO ilişkileri
Rusya-Ukrayna ilişkileri
Ukrayna-NATO ilişkileri

Kaynakça

^ "The Russian and Ukrainian Spring 2021 War Scare" (İngilizce). Center for Strategic and International Studies. 21 Eylül 2021. 25 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2022.
^ Anton Troianovski and David E. Sanger, Russia Issues Subtle Threats More Far-Reaching Than a Ukraine Invasion 22 Ocak 2022[Tarih uyuşmuyor] tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., New York Times (16 January 2022).
^ https://www.trthaber.com/m/?news=putin-donetsk-ve-luhanski-tanidi&news_id=656955&category_id=4
^ Sanger, David E. (10 Ocak 2022). "In U.S.-Russia Talks, How Far Can Putin Turn Back the Clock?". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2022.
^ "Putin to mull options if West refuses guarantees on Ukraine". AP NEWS (İngilizce). 26 Aralık 2021. 22 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2022.
^ Gongloff, Mark (13 Ocak 2022). "Putin Launches an Unwelcome Cold War Reboot". Bloomberg.com. 21 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2022.
^ Harding, Luke; Borger, Julian; Chrisafis, Angelique (2 Nisan 2008). "Bush-Putin row grows as pact pushes east". The Guardian. Moscow; Bucharest; Paris. Erişim tarihi: 15 Şubat 2022.
^ Dawar, Anil (4 Nisan 2008). "Putin warns Nato over expansion". The Guardian. Erişim tarihi: 15 Şubat 2022. The Russian president, Vladimir Putin, today repeated his warning that Moscow would view any attempt to expand NATO to its borders as a 'direct threat'.

Donbass Savaşı ya da Doğu Ukrayna Krizi, Rusya destekli Novorossiya Federal Devleti ile Ukrayna Silahlı Kuvvetleri arasında 6 Nisan 2014'ten beri Ukrayna'nın Donbass bölgesinde sürmekte olan savaştır.

İçindekiler

1 Arka plan
2 Çatışmalar
3 Dış müdahale
4 Uluslararası tepkiler
5 Kaynakça

Arka plan

Ukrayna'nın 4. Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç, Avrupa Birliği ile Ukrayna arasında yapılması planlanan ortaklık anlaşmasını 21 Kasım 2013 tarihinde reddetti.[45] Yanukoviç'in bu kararı bazı kesimlerce "Rusya ile ticareti baltalamayı göze alamamak" olarak gözükse bile Ukrayna'nın belirli kesimlerince çok büyük tepkiyle karşılandı. Kiev'de ve Lviv'de binlerce insan Yanukoviç'in kararını protesto etmek için sokağa çıktı.[46] İlk günlerde protestolar barışçıl geçti, hatta Yanukoviç'i destekleyen azınlık grupların da karşı gösterileri oldu. Bir zaman sonra gösterilerin kontrolden çıkmasıyla Ukrayna polisinin sert müdahalesi başladı.[47] Polisin sert müdahalesinin ardından 1 Aralık 2013 itibarıyla protestolar ayaklanmaya dönüştü. Sayıları yüz binleri bulan protestocular kontrolden çıktı.[48]

8 Aralık 2013 günü Kiev'deki Lenin heykeli protestocular tarafından devrildi. Heykelin devrilmesinin ardından baş kısmı koptu. Protestocular heykeli devirdikten sonra heykelin gövdesine sopayla ve çekiçle zarar verdi. Heykeli deviren grup bu durumu kutladı ve devrik Lenin heykeli önünde Ukrayna milli marşı okundu.[49] Olayı yaşayan görgü tanıkları Ukrayna polisinin Lenin heykelini savunmak için bir çaba göstermediğini, protestocuları engellemediğini belirtti.[50] 11 Aralık 2013'te Ukrayna polisi gösterileri bitirmek amacıyla Kiev'deki göstericilere büyük bir baskın gerçekleştirdi. Polisle göstericiler arasında ciddi çatışmalar yaşandı ama göstericilerin direnci kırılamadı. Protestolar 2013 yılının sonuna kadar devam etti ve 2014 yılında şiddetlendi, hatta 2014 yılbaşı kutlamalarında 200 bin kadar insan Yevromaydan'da görüldü.[51]

Ocak ayında Ukrayna hükümeti gösterileri bastırmak amacıyla göstericileri de hedef alacak şekilde yeni yasalar oluşturulacağını açıkladı,[52] bu açıklamanın ve gündemin ardından protestolar daha da şiddetlendi. Göstericiler bu yasaları "diktatörlük yasaları" olarak değerlendirdi.[53] Şubat itibarıyla protestolar tamamen çatışmaya dönüştü. Polisle göstericiler arasında yaşanan olaylarda ölü ve yaralı sayısının artması sonrası muhalefet ateşkes çağrısında bulundu ve Cumhurbaşkanı Yanukoviç bu çağrıyı reddetti.[54]

Ayaklanmanın bastırılamaması ve tamamen kontrolden çıkması sonrası 20 Şubat 2014'te ateşkes ilan edildi. 23 Şubat 2014'te Yanukoviç başkanlıktan azledildi, hükümet parlamento tarafından düşürüldü ve Yanukoviç Rusya'ya kaçtı.[55]

Hükümetin düşmesinden sonra olaylar Kiev ve çevresinde yatışırken, bu sefer Rus etnik kökenli Ukraynalılar Rusya'ya yakınlığıyla bilinen Yanukoviç'in düşmesi sonrası Kiev'de kurulan yeni hükümete karşı ayaklandılar.[56] Rusya, Kırım'ı ilhak etti.[57] Böylece olaylar uluslararası bir boyuta sıçramış oldu. Kırım'ın Rusların eline geçmesinden sonra Odessa, Kharkiv, Donetsk, Lugansk gibi Rus etnik kökenlilerin yaşadıkları şehirlerde protestolar başladı.[58] Protesto gösterileri Rusların çoğunlukta olduğu Ukrayna'nın Donbass bölgesinde çatışmalara yol açtı. İsyancılar süratle hükûmet binalarını ele geçirdi ve Donetsk ve Lugansk Halk Cumhuriyetlerini kurduklarını ilan ettiler.[59] 26 Haziran'da ise Lugansk ve Donetsk Cumhuriyetleri birleşerek Halk Birliği Cumhuriyetini kurduklarını açıkladı.[60] Ne var ki, bu de-facto devlet hiçbir uluslararası aktör tarafından tanınmamıştır.

Çatışmalar

Ayrıca bakınız: Mariupol roket saldırısı, Donetsk Havalimanı Savaşı, Debaltseve Muharebesi ve Shyrokyne çatışmaları

Nisan sonuna kadar Lugansk ve Donetsk Oblastlarının büyük bölümü isyancılar tarafından ele geçirilmiştir. Karakollar ve hükûmet merkezlerine isyancıların bayrakları ve Rusya bayrakları çekilmiş ve Ukrayna bayrakları indirilmiştir.[61] Donetsk ve Lugansk gibi iki büyük şehir ve oblast başkentleri de isyancıların eline geçmiştir.

Kiev'de yeni kurulan hükûmet başlarda iç karışıklıklar yüzünden Ukrayna Ordusunu geri planda tutmuştur. Mayıs sonu ve Haziran başlarından itibaren ise Ukrayna Ordusu genel taarruza geçmiş ve sert çarpışmalar başlamıştır. Ordu, havadan ve karadan isyancıların yerleşim birimlerini de yoğun bombardımana tutmuş ve birçok sivil de ölmüştür.[62] On binlerce insan Batı Ukrayna'ya veya Rusya, Macaristan, Bulgaristan gibi bölge ülkelerine sığınmışlardır.[63]

Temmuz başından itibaren Ukrayna Ordusu isyancıların elindeki en önemli noktalar olarak değerlendirilen Kramatorsk ve Sloviansk'ı ele geçirmeyi başarmıştır.[64] Donetsk şehri çevreleme harekatı için uygun konuma gelmiştir. Ağustos başı itibarı ile Lugansk ile Donetsk'i birbirine bağlayan ana yol üzerinde çatışmalar şiddetlenmiştir. Ukrayna Ordusu böylece iki büyük şehir olan Donetsk ile Lugansk'ı birbirinden ayırmaya ve isyancıları ikiye ayırmaya çalışmaktadır.

17 Temmuz'da Malezya Havayollarına ait sivil uçak düşürülmüş ve iki taraf da birbirlerini suçlamışlardır.[65]

Rusya'nın desteğini arttırmasıyla Rus yanlısı milisler yeniden önemli kazanımlar elde ettiler. Savaş, Yazın sonuna doğru kilitlendi.

5 Eylül tarihinde Belarus'un başkenti Minsk'te Ukrayna ve Novorossiya arasında ateşkes antlaşması imzalanmıştır.[66] İki taraflar da derhal çatışmalara son verecek ve barış için görüşmelere başlayacaklardır. Ne var ki, ateşkes kısa süreli olmuştur.

Eylül ayın sonlarında 5 Eylül Ateşkesi bozuldu ve Ukrayna Ordusu ile Novorossiya milisleri arasında çatışmalar yeniden başlamıştır. Çatışmalar, Donetsk Havalimanı çevresinde ve Novoazovsk ile Mariupol arasında yoğunlaşmıştır. Novoazovsk yeniden Rus yanlısı milislerin eline geçmiştir.[67] Kiev Hükümeti, Mariupol'ün düşmemesi için destek birlikler sevketmiştir.

Ukrayna Ordusu, Ocak ayında Donetsk Havalimanından çekilmek zorunda kalmıştır. Ayrıca Rus yanlısı ayrılıkçılar Mariupol'ün kenar semtlerine saldırılar gerçekleştirmişlerdir.[68] Donetsk Halk Cumhuriyeti lideri Zakarçenko amaçlarının Donetsk il sınırlarına kadar gitmek olduğunu açıklamıştır.[69]

Şubat ayının ortasına doğru Rus yanlısı ayrılıkçılar saldırılarını Debaltseve çevresinde yoğunlaştırmışlardır. Sol ve sağ kanattan Debaltseve'yi kuşatan ayrılıkçılar, uzun süren çatışmalar sonucu Debaltseve'yi ele geçirmişlerdir.[70]

12 Şubat tarihinde Minsk II protokolü ile taraflar ateşkes konusunda anlaşmıştır.[71] Ateşkes, 15 Şubat gece 00:00'dan itibaren yürürlüğe girmiştir. Debaltseve dışında diğer noktalarda ateşkese büyük oranda uyulmuştur. Debaltseve'de ise 18 Şubat'ta Ukrayna Ordusunun çekilmesi sonrası çatışmalar büyük oranda durmuştur. Minsk II Protokolü, Ukrayna'da anayasal reform yapılmasını, cephedeki ağır silahların cephe gerisine taşınmasını ve savaş esirlerinin salıverilmesi konularını da içermektedir.[72]

Minsk II ateşkes antlaşması sonrası iki taraf da büyük çaplı bir saldırı gerçekleştirmese de, çatışmalar Luhansk'ın bazı köyleri, Donetsk Havalimanı yakınları ve Shyrokyne civarında aralıkla devam etmektedir. İki taraf da birbirlerini ateşkesi ihlal etmekle suçlamaktadır. Ukrayna hükümeti, 18 Şubat-5 Mayıs tarihleri arasında Ukrayna Ordusunun 28 kasaba ve köyü kaybettiğini belirtmiştir.[73]

30 Ocak'tan itibaren çatışmalar yeniden şiddetlenmeye başlamıştır devam etmektedir.[74]

8 Şubat 2017 tarihinde pro-Rus ayrılıkçı "Somali Tümeni"nin komutanı Yarbay Mihail Sergeyeviç Tolstyh, ofisine düzenlenen bir saldırı sonucu öldürülmüştür.[75]

Çatışmalar neticesinde Savur-Mohıla büyük oranda hasar görmüştür.

Dış müdahale

Batı medyası, sık sık Novorossiya milislerinin Rusya tarafından desteklendiğini iddia etmektedir.[76] Ayrıca Çeçen lider Kadirov'un da Rusya'nın yanında savaşması için adam gönderdiği iddiaları gündeme gelmiştir.[77] Bunun dışında da Belarus, Rusya, Sırbistan gibi Slav-Ortodoks ülkelerden Donetsk'te gönüllü savaşmak için giden militanlar olduğu iddia edilmiştir.[78]

Uluslararası tepkiler

 NATO – 22 Ağustos tarihinde Rusya'nın Ukrayna'ya yardım konvoyu göndermesi sonucu, NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen Rusya'nın ateşlediği çatışmalara bu tür müdahalelerin ancak bölgedeki tansiyonu yükselteceğini belirtti. Uluslararası insanlık prensipleri gereğince yardım konvoylarının sivillere yönelik mi yoksa Rusya destekli isyancılara yönelik mi olduğunun açıklığa kavuşturulması gerektiğini belirtti.[79]
 Rusya – Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Ukrayna otoritelerini Ukrayna'nın bölgede karşı karşıya kaldığı her sorun için Rusya'yı sorumlu tutmasından dolayı eleştirdi. Ukrayna halkının bu sorunlardan dolayı Kiev'den açık bir cevap almasını gerektiğini belirtti.[80]
 ABD – Birleşik Devletler Dışişleri Bakanı John Kerry bölgedeki olayların spontane gelişmeler olmadığını ve Rusya'nın olayları tahrik ettiğini ifade etti.[81]
 Türkiye – Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye olarak Rusya'nın Kırım'ı ilhakını kabullenmediklerini ifade etti. 23 Ekim Letonya ziyareti sırasında Kırım’da Rusya’nın oraya el koyma konusu, ‘orada bizim tarihi haklarımız’ gibi yaklaşımlarını kabullenmediğimizi kendilerine ifade ettik. Bunu Sayın Putin’e de söyledik. Orada Kırım nüfusunun yüzde 14′ü Kırım Tatarıdır. Bunlarla ilgili tüm düşüncelerimizi kendileriyle paylaştı. diye konuştu.[82]
[Flag of Crimea.svg] Kırım Özerk Cumhuriyeti – Kırım eski Tatar Meclisi başkanı ve Ukrayna milletvekili Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu, Rusya'nın ilhakını tanımadıklarını açıkladı.[83]

Kaynakça

^ https://dninews.com/en/news/estonia-at-war-special-forces-with-ukrainian-combat-troops-in-donbass/
^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2019.
^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2019.
^ Gardels, Nathan (18 Ağustos 2014). "Russia Has Already Invaded Ukraine: Strobe Talbott". The Huffington Post. They have already invaded Ukraine. I find it maddening and incomprehensible how governments and the media keep talking about the possibility, the danger, the threat of Russia invading. Russia invaded Ukraine early in the spring.[...] Russia has been the force behind, and on the ground, with the separatists in eastern Ukraine.
^ "Ukraine gets new evidence of Russian soldiers fighting on its turf (PHOTOS)". Kyiv Post. 21 Ağustos 2014. 15 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014.
^ "NATO condemns Moscow's aid convoy, says Russian artillery firing at Ukrainian army". The Washington Post. 22 Ağustos 2014. 25 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014.
^ "Ukraine accuses Russia of invasion after aid convoy crosses border". Reuters. 22 Ağustos 2014. 22 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014.
^ "Russia Moves Artillery Units into Ukraine, NATO Says". The New York Times. 22 Ağustos 2014. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014.
^ "Pushing locals aside, Russians take top rebel posts in east Ukraine". Reuters. 27 Temmuz 2014. 28 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2014.
^ "Депутат Госдумы: Путин не может остановиться, иначе его назовут слабаком : Новости УНИАН". Ukrainian Independent Information Agency. 25 Nisan 2014. 27 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2014.
^ "Washington has evidence of Russia's readiness to supply new weapons to separatists in Ukraine". Kyiv Post. Interfax-Ukraine. 25 Temmuz 2014. We have evidence that Russia is firing artillery from within Russia to attack Ukrainian military positions
^ Kramer, Andrew E. (9 Haziran 2014). "Russians Yearning to Join Ukraine Battle Find Lots of Helping Hands". The New York Times.
^ a b "Pro-Russia rebels plead for troops as Ukrainian army advances". Toronto Star. 3 Ağustos 2014.
^ "U.S. releases images it says show Russia has fired artillery over border into Ukraine". The Washington Post. 27 Temmuz 2014.
^ CNN, "Ukraine: Photos show undercover Russian troops", by Arwa Damon, Michael Pearson and Ed Payne, 22 April 2014.
^ "Luhansk border guards provide OSCE with evidence of shelling of Ukrainian territory from Russia". Kyiv Post. 8 Ağustos 2014. 13 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2014.
^ Bkz.[9][10][11][12][13][14][15][16]
^ Bkz[4][5][6][7][8][17]
^ "Russia Denies Smuggling Military Hardware into East Ukraine". RIA Novosti. 21 Temmuz 2014.
^ "US releases satellite images 'proving' Russia is firing into Ukraine". RT. 27 Temmuz 2014. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2014.
^ "Russian aid convoy into Ukraine called 'direct invasion'". CNN. 22 Ağustos 2014. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014.
^ Bkz.[13][19][20][21]
^ Parubiy says anti-terrorist operation will continue as separatists in Luhansk, Donetsk reject Putin’s call to postpone referendum 8 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Kyiv Post (8 May 2014)
^ 1078 ölü (7 Nisan–7 Ekim),[1]
72 ölü (8–15 Ekim),[2][3] total of 1,150 reported killed
^
2000 ölü (7 Nisan–19 Eylül),
83 ölü (20 Eylül–4 Kasım),[4][5] total of 2,083 reported killed
^ "Over 1,000 government soldiers killed in eastern Ukraine since mid-April". Xinhua. 13 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2014.
^ "Over 1,300 Ukrainian captured servicemen freed during ceasefire – Poroshenko". TASS. 24 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2014.
^ "Scuffles in Kyiv over prisoners held in east Ukraine". euronews. 16 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2014.
^ "Donbass militsiya needs 20,000 to replace deserters and traitors - Avakov". zn.ua. 29 Temmuz 2014. 21 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2014.
^ "Roundup Novorossia September 1, 2014 (video)". 9 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014.
^ За время спецоперации погибли не менее 10 тыс человек заявил Губарев. RIA Novosti. 1 August 2014.
^ Tsvetkova, Maria (21 Ağustos 2014). "For embattled Ukraine rebels, no time to honour the dead". Reuters. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2014.
^ "Clashes outside Ukraine parliament". The Belfast Telegraph. Erişim tarihi: 15 Ekim 2014.
^ "Ukraine, Rebels Trade 67 Prisoners in Peace Deal". ABC News. 12 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014.
^ "'Encroaching on our borders will be met with all due consequences': Russia threatens NATO as it warns it is updating its military doctrine". Daily Mail. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2014.
^ "Families of 131 missing Russian servicemen contact SBU - advisor to SBU chief". Kyiv Post. 13 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2014.
^ "Separatists released 57 Ukrainian soldiers: Petro Poroshenko". newswala.com. 5 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014.
^ "Russian soldiers detained in Ukraine; leaders meet in Minsk". CNN. 26 Ağustos 2014. 1 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014.
^ "Over 6,200 People Killed in Ukrainian Conflict Since April 2014 - UN". 15 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2015.
^ "298 killed after Malaysian airliner shot down in Ukraine". USA Today. 17 Temmuz 2014.
^ "Russia warns Ukraine of 'irreversible consequences' after cross-border shelling". The Washington Post. 13 Temmuz 2014. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2014.
^ "Ukraine crisis: Lithuania envoy killed in Luhansk". BBC News. 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014.
^ "House Speaker: Moscow to Consider Kiev Accomplice to Stenin Murder if It Protected Killer". RIA Novosti. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014.
^ "UKRAINE Situation report No.33 as of 27 March 2015" (PDF). 10 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Mart 2015.
^ "Yanukovych confirms refusal to sign deal with EU - Nov. 26, 2013". KyivPost. 26 Kasım 2013. 23 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
^ "Ukraine protests after Yanukovych EU deal rejection". BBC. 30 Kasım 2013. 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
^ "Ukraine's revolution: Making sense of a year of chaos". BBC. 21 Kasım 2014. 21 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
^ Karmanau, Maria Danilova and Yuras (2 Aralık 2013). "Massive anti-government rally in Ukraine turns violent" (İngilizce). CNBC. 19 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Kiev protesters topple Lenin statue as Ukrainians take to the streets" (İngilizce). The Guardian. 8 Aralık 2013. 9 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
^ "На постаменте, где стоял памятник Ленину, установлен флаг Украины и красно-черный стяг". www.unian.net (Rusça). 8 Aralık 2013. 26 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
^ "EuroMaidan draws 200,000 people for New Year's party (VIDEO) - Jan. 01, 2014". KyivPost. 31 Aralık 2013. 19 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
^ "Ukrainian opposition calls January 16 events in parliament "Black Thursday"" (İngilizce). Interfax-Ukraine. 16 Ocak 2014. 18 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
^ "EuroMaidan rallies in Ukraine (Jan. 21-22 live updates) - Jan. 22, 2014". KyivPost. 21 Ocak 2014. 9 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
^ "Яценюк: Янукович фактично запропонував здатися" (Ukraynaca). Українська правда. 20 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
^ "Ukrainian ex-leader Viktor Yanukovych vows fightback". BBC. 28 Şubat 2014. 28 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
^ http://t24.com.tr/yazarlar/hakan-aksay/ukrayna-yazilari-3-moskova-atakta-kiev-caresiz,9057
^ http://www.hurriyet.com.tr/dunya/26054693.asp
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2014.
^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2014.
^ http://www.sabah.com.tr/Dunya/2014/06/26/donetsk-ve-lugansk-cumhuriyetleri-birlesti
^ http://www.turkiyegazetesi.com.tr/dunya/138348.aspx
^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2014.
^ http://www.wsj.com.tr/article/SB10001424052702304359004580006892641338872.html?dsk=y&mg=reno64-wsj&url=http://online.wsj.com/article/SB10001424052702304359004580006892641338872.html
^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2014.
^ http://www.bugun.com.tr/son-dakika/ukraynada-dusen-yolcu-ucagi-ile--haberi/1193222
^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2015.
^ http://www.turkiyegazetesi.com.tr/dunya/181339.aspx
^ http://www.cnnturk.com/haber/dunya/ukraynanin-mariupol-kentinde-saldiri
^ http://www.radikal.com.tr/dunya/rus_yanlisi_ayrilikcilar_ateskese_hayir_dedi-1278529
^ http://www.trthaber.com/haber/dunya/ukrayna-askerleri-debaltseveden-cekiliyor-168613.html
^ http://www.hurriyet.com.tr/dunya/28180115.asp
^ http://www.wsj.com/articles/ukraine-peace-talks-yield-cease-fire-deal-1423731958
^ http://www.bbc.com/news/world-europe-32695098
^ http://www.stratejikortak.com/2017/02/ukrayna-krizi-ukrayna-haritasi.html
^ Donbass direnişinin kahramanı Givi aramızdan ayrıldı.
^ http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2015/01/150126_rusya_yaptirim_santaj
^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2015.
^ http://20committee.com/2014/07/03/meet-russias-new-international-brigades/
^ "NATO Secretary General condemns entry of Russian convoy into Ukraine" (Basın açıklaması). North Atlantic Treaty Organization. 22 Ağustos 2014. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014.
^ Russia trying to 'dismember' Ukraine through protests, Kiev says 8 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., CNN (7 April 2014)
^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2014.
^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2014.
^ http://www.sabah.com.tr/dunya/2014/04/02/tatarlar-turkiyenin-tepkisinden-memnun

Ruslar ve Ukraynalıların, oldukça eskiye dayanan bir savaş tarihi vardır. Bu tarih, pek çok tarihçi ve tarih araştırmacısının inceleme alanına girer.

Çeşitli sosyal, kültürel, etnik ve faktörler (dil faktörü de dahil), Doğu ve Güney Ukrayna'da huzursuzluğun kıvılcımına ve ardından 2014'teki Ukrayna kalkışmasının ardından Rus-Ukrayna Savaşı'nın patlamasına katkıda bulundu. Ukrayna'nın 1991'de Sovyetler Birliği'nden kopmasının ardından, tarihi ve kültürel bölünmelerin yeniden ortaya çıkması ve görece zayıf bir devlet yapısı, bileşik bir Ukrayna ulusal kimliğinin gelişimini engelledi.

Doğu ve güney Ukrayna'da, Rusların egemenliği altındaki yüzyıllar boyunca Ruslaştırma ve etnik anlamda Rus kökenlilerin yerleşimi, Rusça'nın etnik Ukraynalılar arasında bile üstünlük kazanmasına sebep oldu.

Kırım'da Ruslar (etnik anlamda), 2. Dünya Savaşı'nın ardından Sovyetler Birliği'nin lideri Joseph Stalin tarafından yerli Kırım Tatarlarının sınır dışı edilmesinden bu yana nüfusun çoğunluğunu oluşturuyor. Bu durum, tarihsel olarak Polonya-Litvanya Topluluğu ve Avusturya İmparatorluğu gibi birtakım güçler tarafından yönetilmiş batı ve orta Ukrayna ile çelişmektedir. Bu alanlarda Ukrayna'nın etnik, ulusal ve dilsel kimliği bozulmadan kaldı. Bu iki rekabet halindeki (tarihi ve kültürel) gelenek arasındaki gerilim, o zamanki Ukrayna cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç'in 21 Kasım 2013'te Avrupa Birliği ile bir ortaklık anlaşması imzalamayı reddetmesiyle başlayan Ukrayna krizi sırasında siyasal ve sosyal çatışmaya dönüştü.

Avrupa kıtası ile daha yakın bağlar için destek, batı ve orta Ukrayna'da güçlü iken, doğu Ukrayna ve güney Ukrayna'daki pek çok kişinin geleneksel olarak Rusya ile daha yoğun ilişkiler biçimini desteklediği söylenmekte. Desteğinin çoğunu "doğu" bölgelerinden alan Başkan Yanukoviç, Şubat 2014'te görevden alındı. Devrilmesinin ardından doğu ve güney Ukrayna'da, Rusya ile tarihsel bağların, Rus dilinin ve Euromaidan hareketine karşı antipatinin önemine güçlü bir vurgu yapan protesto ve gösteriler ile devam etti.

İçindekiler

1 Başlangıç
2 Sovyetler Birliği ve Sonraki Dönemi
3 Ukrayna dönemi

3.1 Güncel demografi

4 Donbas
5 Kharkiv Oblastı
6 Kaynakça

Başlangıç

Ukrayna ve Rusya'nın tarihi kökü, bugün Ukrayna'nın başkenti olan Kiev'e dayanıyor. Buraya, zamanında Kiev Rusyası da denmekte idi.

Kiev ili; 882-1132 arası dönemde hüküm süren, Belarus, Rusya ve Ukrayna'nın atası sayılan Kiev Knezliği'nin baş şehri idi.

12. yüzyıl ve sonrasında Kiev Rusyası'nın dağılarak otonom prenslikler haline gelmesiyle, günümüzdeki Ukrayna'nın toprakları, o dönemde Moskova yönetimi ve Belarus'un baskısı altına girdi.

Bugün hem Ruslar hem Ukraynalılar "Kievskaya Rus"u kendi tarihlerinin parçası olarak görüyor. Her iki bölgenin milliyetçi kesimi de, bu devletin kendilerine ait olduğunu öne sürmekte.

Sovyetler Birliği ve Sonraki Dönemi

SSCB topraklarında 1932 yılında (ve 1933) başta Kuzey Kafkasya, Güney Ural, Ukrayna, Belarus, Volga, Batı Sibirya ve Kuzey Kazakistan'da kitleler halinde ölümler yaşanmıştı.

Bu durumun sebepleri ile ilgili tarihçiler, ikiye bölünmüş durumdadır. Kimilerine göre ölümlerin nedeni, başta salgın hastalıklar, kuraklık sonucu yaşanan kıtlık ve tarım politikalarında hayata geçen dönüşüm sonrası ortaya çıkan birtakım sorunlardan ileri gelir.

Tüm bu bölgelerde hayatını kaybedenlerin sayısı ile ilgili de çok çelişkili (kimilerine göre 1 milyondan az, kimilerine göre 8 milyon kişi) veriler bulunuyor.

Ukrayna devleti ve bazı tarihçiler ise 1932-1933 yılları arasında Ukrayna'da yaşanan ölümlerin nedeninin, Sovyetler Birliği'nin Ukrayna halkına karşı uyguladığı soykırımdan dolayı olduğunu savunmakta. Ülkede her sene Kasım ayının son Cumartesi gününde "Holodomor" (açlık felaketi) kurbanları anılır.

Sovyet Rusya'nın dağılmasının ilk yıllarında, her iki taraf arasında Kırım'daki Karadeniz Filosu'yla ilgili anlaşmazlıklar sahneye kondu.

1991 yılının Ekim ayında önce Ukrayna Parlamentosu Verhovnaya Rada, ardından Devlet Başkanı Kravçuk, filonun Ukrayna'nın kontrolüne geçmesi hakkındaki kararını kabul etti. Bundan kısa süre sonra, karşıt girişim olarak, Rusya'nın Federal Devlet Başkanı Boris Yeltsin ise, Karadeniz Filosu'nun Moskova'ya bağlı olduğunu öngören kararnameyi imzaladı.

23 Haziran 1992 tarihinde iki ülke devlet başkanları, filonun önce ortak yönetilmesi, üç yıl sonra ise paylaşılması yönünde anlaşmaya vardı. Ancak kısa süre sonra gerilim tırmandı.

1992'nin Haziran ayında Ukrayna bayraklı bir devriye gemisi olan SKR-112'nin Odessa'ya gitmesi sonrası taraflar silahlı çatışmanın eşiğinden döndü. İki ülkenin, Amiral Kuznetsov uçak gemisini paylaşamaması da, mevcut gerginliği iyiden iyiye artırdı.

Ukrayna dönemi

Ukrayna'nın bağımsızlığı 1 Aralık 1991'de yapılan referandumla tekrar tanımlandı. Bu referandumda Kırım seçmenlerinin %54'ü Sovyetler Birliği'nden bağımsız olmayı destekledi. Bunu, Kırım parlamentosunun Ukrayna'dan bağımsızlığa ilişkin referanduma götüren ve Kırım'ın statüsü konusunda iki yıllık bir krizi başlattığı "1992 oylaması" izledi. Aynı zamanda, Rusya Yüksek Sovyeti, Kırım'ın Ukrayna'ya bırakılmasının geçersiz kılınması yönünde oy kullandı. Aynı senenin Haziran ayında, Kiev'deki hükümet (Ukrayna), Kırım'a Ukrayna içindeki Özerk Kırım Cumhuriyeti olarak büyük miktarda özerklik vermek için oy kullandı.

Buna rağmen dönemin Kırım hükümeti, Rusya hükümeti ve Ukrayna'daki hükümet arasındaki çatışmalar devam etti. 1994'te Rus milliyetçisi Yuri Meshkov, 1994 Kırım cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazandı ve Kırım'ın statüsü konusunda daha önce onaylanan referandumu uyguladı. Bu referandumda 1,3 milyon kişi oy kullandı; bunların %78,4'ü Ukrayna'dan daha fazla özerkliği desteklerken, %82,8'i çifte vatandaşlığa (Rusya-Ukrayna) izin verilmesini destekledi. Aynı yılın ilerleyen zamanında, Ukrayna'nın bir parçası olarak Kırım'ın statüsü, Budapeşte Muhtırasında Ukrayna'nın toprak bütünlüğünü koruma sözü veren Rusya tarafından tanındı.

Bu antlaşma ayrıca Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve Fransa tarafından imzalandı. Ukrayna, o dönemki Kırım Anayasasını iptal etti ve Kırım Cumhurbaşkanlığı görevini 1995 yılında kaldırdı. Kırım'a 1998'de öncekinden daha az özerklik veren yeni bir anayasa sunuldu. Kırım yetkilileri, daha sonra bir önceki anayasanın yetkilerini geri getirmeye çalışacaklardı. 1990'lar boyunca, birçok Kırım Tatarı sürgünleri ve onların soyundan gelenler Kırım'a geri döndü.

Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Rusya Federasyonu ile dönemin Ukrayna'sı arasındaki ana gerilimlerden biri, Sivastopol'da bulunan Karadeniz Filosunun statüsünün durumu idi.[1] Kırım'daki askeri üslerin ve gemilerin mülkiyetini belirleyen 1997 Rusya-Ukrayna Bölme Anlaşması uyarınca, Rusya'nın 25.000'e kadar asker, 24 topçu sistemi (100 mm'den küçük kalibreli), 132 zırhlı araç ve 22 askeri uçağa sahip olmasına izin verildi. Bu anlaşma, 2010 yılında Ukrayna eski cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç tarafından uzatıldı. Anlaşma uyarınca Rusya'ya, Karadeniz Filosunun Kırım'da 2042'ye kadar garnizon bulundurma hakkı verildi.[2]

Kırım'ın Feodosia kentinde yaşayanlar, Haziran 2006'da ABD Donanması gemisi "Advantage"in yanaşmasını protesto ettiler.[3] Eylemciler, NATO karşıtı sloganlar taşıyan işaretler taşıdılar ve NATO'ya bağlı birliklerin varlığını bir "saldırı" olarak değerlendirdiler. Ukrayna'daki bazı yorumcular, protestoları "Rus eli" olarak değerlendirdi.[3] Kırım parlamentosuna yapılan 2010 seçimlerinde, Bölgeler Partisi en büyük oyu alırken, ikinci sıradaki Ukrayna Komünist Partisi çok daha küçük bir pay aldı.[4] Bu siyasi partilerin her ikisi de daha sonra, Euromaidan hareketinin hedefi olacaklardı.[5][6][7] Kırım'ın eski başkanı Yuriy Olexandroviç Meshkov, Temmuz 2011'de 1992 Kırım Anayasası'nın restorasyonu için referandum çağrısında bulundu. Bunun sonucunda Kırım'daki yerel bir mahkeme Meshkov'u beş yıllığına Ukrayna'dan sınır dışı etti.[8]

Güncel demografi

2001'deki sayıma (Ukrayna) göre, etnik olarak, Ruslar Kırım nüfusunun %58,5'ini oluşturuyordu.[9] Sonraki en büyük iki etnik grup, nüfusun %24'ünü oluşturan Ukraynalılar ve %10,2'yi oluşturan Kırım Tatarlarından olmuşmakta idi. Kırım'da kayıtlı olarak kaydedilen diğer etnik azınlık grupları arasında Belaruslular ve Ermeniler bulunmaktadır. Kırım nüfusunun %77'si ana dilini Rusça, %11,4'ü Kırım Tatarcası ve %10,1'i Ukraynaca olarak bildirdi.[10]

Donbas

Donbas (Ukraynaca: Донбас; Rusça: Донба́сс) ya da "Donets Havzası", bugün Ukrayna'nın Donetsk ve Luhansk oblastlarından oluşan bir bölgedir. Daha önce "Vahşi Tarlalar" (Ukraynaca: дике поле, dayk direği) olarak bilinen bölge, şimdi Donbas olarak adlandırılan bölge, 18. yüzyılın ortalarına kadar büyük ölçüde Ukrayna Kazak Hetmanlığı ve Türk Kırım Hanlığı'nın kontrolü altındaydı. Rus Çarlığı, Hetmanlığı fethetti ve Hanlığı ilhak etti. Fethedilen bölgelere "Yeni Rusya" adını verdi.[11][12] Sanayi Devrimi Avrupa bütününde yayıldıkça, Donbas'ın geniş kömür kaynakları 19. yüzyılın ortalarında sömürülmeye başladı. Bu, bölgede büyük ölçüde Rus yerleşimcilerin yönlendirdiği bir nüfus patlamasına yol açtı. 1858'de bölgenin nüfusu 700.767 idi. 1897'de 1.453.109'a ulaştı. 1897 Rus İmparatorluk Sayımına göre, etnik Ukraynalılar bölge nüfusunun% 52.4'ünü oluştururken, etnik Ruslar% 28.7'yi oluşturuyordu.[13] Etnik Yunanlılar, Almanlar, Yahudiler ve Tatarlar da Donbas'ta, özellikle nüfusun %36.7'sini oluşturdukları Mariupol bölgesinde önemli derecede varlığa sahipti.[14] Buna rağmen endüstriyel işgücünün çoğunluğunu Ruslar oluşturuyordu. Ukraynalılar kırsal alanlara hükmediyordu, ancak şehirlerde genellikle yalnızca bölgenin ağır sanayilerinde iş arayan Ruslar yaşıyordu.[15] Çalışmak için şehirlere taşınan Ukraynalılar, kısa sürede (Rusça konuşan işçi kesimi tarafından) asimile edildiler.[16]

Kharkiv Oblastı

Holodomor sırasında, Kharkiv'de kaldırım üzerindeki bir ölü kişi

Önceleri seyrek nüfuslu bir bölge olan çok sayıda etnik Ukraynalı yerleşimci ilk olarak 1648-1657 Khmelnytsky ayaklanması sırasında, şimdi Kharkiv Oblastı olan ülkeye geldi. Bu yerleşimciler, Ukrayna Kazakları ile Polonya-Litvanya Topluluğu arasında Dinyeper Nehri yakınlarında savaşmaktan kaçmışlardı. Yerleştikleri bölgeye "Sloboda Ukrayna" ismi verildi (Ukraynaca: Слобiдська Україна). Sonraki yüzyıllar boyunca, Sloboda Ukrayna bölgesine, çok sayıda göç dalgası ile hem etnik Ukraynalıları hem de Ruslar (etnik olarak) geldi. 19. yüzyıldan önce, bölgeye çok az sayıda Rus yerleşmişti. Onlar kentlerde yaşama eğilimindeyken, kırsal alanlara Ukraynalılar hakimdi. Bölge, 1765'te Büyük Katerina tarafından kaldırılana kadar özerk bir Kazak hükümetine sahipti.[17] 1832'ye gelindiğinde, kent-kır ayrımı sağlam bir şekilde yerleşti: Tüccarların %50'si ve fabrika sahiplerinin %45'i Ruslardı. Bu artan Ruslaşmaya paralel olarak Sloboda Ukrayna adı, 1835'te Harkov Valiliği ile değiştirildi. Tarım ağırlıklı Harkov'daki Ruslar, hiçbir zaman endüstriyel Donbas'dakiler kadar çok olmadı ve bölge her zaman farklı bir Ukrayna kültürü ile korundu. Bu, Harkov Valiliği nüfusunun% 80.6'sının ana dilini Ukraynaca olarak kaydeden 1897 İmparatorluk Sayımı ile açıklanırken, Rusça nüfusun yalnızca% 17.7'sinin ana dili olarak kaydedilmiştir.

Kaynakça

^ Zaborsky, Victor (Eylül 1995). "Rusya-Ukrayna İlişkilerinde Kırım ve Karadeniz Filosu". 17 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Gaz Anlaşması, Karadeniz Filosu, The Moscow Times (21 Nisan 2010)
^ a b "Ukrayna: ABD Deniz Kuvvetleri'ndeki duraklama, NATO Karşıtı Protestoları Ateşledi". Radio Free Europe/Radio Liberty. 1 Haziran 2006. Erişim tarihi: 21 Eylül 2014.
^ "Bölgeler Partisi, Kırım parlamentosundaki 100 sandalyenin 80'ini aldı". Interfax Ukraine. 11 Kasım 2010. 13 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Kargaşanın ortasında Ukrayna protestocusu için binler yas tutuyor". Al Jazeera. Ocak 2014. 28 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "У Сумах розгромили офіс ПР". UA: The Insider. 1 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "В Киеве разгромили офис ЦК КПУ" [Kiev, Komünist Parti Merkez Komite Ofisi yıkıldı]. Gazeta. UA. 22 Şubat 2014. 1 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ ЕКС-ПРЕЗИДЕНТА КРИМУ ВИСЛАЛИ З УКРАЇНИ [Eski Kırım Cumhurbaşkanı Ukrayna'ya yollandı]. Ukrayinska Pravda (Ukraynaca). 13 Temmuz 2011. 15 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Kırım Özerk Cumhuriyeti nüfusunun ulusal bileşimi". Ukrainian Census of 2001. State Statistics Committee of Ukraine. 31 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2014.
"Sivastopol nüfusunun milli bileşimi". Ukrainian Census of 2001. State Statistics Committee of Ukraine. 18 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2014.
^ "Kırım Özerk Cumhuriyeti'nin dil bileşimi". Ukrainian Census of 2001. State Statistics Committee of Ukraine. 14 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2014.
"Sivastopol'un dilbilimsel bileşimi". Ukrainian Census of 2001. State Statistics Committee of Ukraine. 18 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2014.
^ Hiroaki Kuromiya (2003). Donbas'ta serbestlik ve terör:Bir Ukrayna-Rusya Sınır Bölgesi, 1870s–1990s. Cambridge University Press. ss. 12-13. ISBN 0521526086.
^ "Donetsk might agree with some points of Ukraine's law on special status of Donbass". Informational Telegraph Agency of Russia. 16 Eylül 2014. Erişim tarihi: 21 Eylül 2014.
^ Hiroaki Kuromiya (2003). Freedom and Terror in the Donbas: A Ukrainian-Russian Borderland, 1870s–1990s. Cambridge University Press. ss. 41-42. ISBN 0521526086.
^ "The First General Census of the Russian Empire of 1897 − Breakdown of population by mother tongue and districts in 50 Governorates of the European Russia". Institute of Demography at the National Research University 'Higher School of Economics'. 6 October 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2014.
^ Lewis H. Siegelbaum; Daniel J. Walkowitz (1995). Workers of the Donbass Speak: Survival and Identity in the New Ukraine, '1982–1992. Albany: State University of New York Press. s. 162. ISBN 0-7914-2485-5.
^ Rapawy, Stephen (1997). Ethnic Reidentification in Ukraine (PDF). Washington, D.C.: United States Census Bureau, International Programs Center. 19 October 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2014.
^ "THE AUTONOMOUS HETMAN STATE AND SLOBODA UKRAINE". Encyclopædia Britannica Online Academic Edition. Encyclopædia Britannica Inc. 2014. Erişim tarihi: 22 Eylül 2014.

sağlayabilirsiniz.