OKULLARDA CEP TELEFONU YASAKLANSIN MI?

Telefon birbirinden uzak yerlerde bulunan kişiler ve düzenekler arasında bilgi alışverişini sağlayan elektrikli ses alıp verme aygıtıdır. Telefonun çalışmasında ana ilke ağızdan çıkan ses dalgalarının önce elektrik sinyallerine çevrilmesi, bu sinyallerin çeşitli gönderme yöntemleriyle uzağa iletilmesinden sonra, bu defa da elektrik sinyallerinin yeniden kulakla duyulabilecek ses dalgalarına çevrilmesidir.

Önce kentlerde kurulan telefon şebekeleri daha sonra kentlerarası, uluslararası düzenekler durumuna dönüşmüş ve uydular aracılığıyla dünyanın her köşesinin birbiriyle iletişimi sağlanmıştır.

İçindekiler

1 Sözcüğün kökeni
2 İlk telefon
3 Teknoloji
4 Türkiye'de ilk telefon
5 Telefon Tekniği
6 Kaynakça

Sözcüğün kökeni

Telefon sözcüğü Eski Yunanca Telos “Uzak” ve Phone “Ses” sözcüklerinin birleşmesinden oluşmuştur. Türkçeye Fransızca telephone’den geçmiştir. Dilbilimci Nurullah Ataç telefon sözcüğüne Türkçe karşılık olarak uzak-konuşur sözcüğünü türetmiştir[1] ancak bu sözcük yerleşmemiştir.[2] Telefon için alısün ve çınka sözcükleri de Türkçe karşılık olarak önerilmiştir.[3]

1896 Yılında İsveç'te yapılan bir telefon

İlk telefon

Konuşmaları açıkça aktaran ilk telefon aleti, Alexander Graham Bell ve Charles Sumner Tainter tarafından geliştiren radyofon isimli aygıttır. İki bilim insanı, bu aygıtla ilk başarılı denemeyi 15 Şubat 1880 günü gerçekleştirdiler. Verici Washington'da, 13. Cadde'deki Franklin Okulu'nun tepesine konmuştu. Tainter, ahizeyi eline alarak konuşmaya başladı: Bay Bell... Bay Bell... Beni duyabiliyorsanız lütfen pencerenin önüne gelip şapkanızı sallayın. Az sonra Bell, 14. Cadde'de bulunan laboratuvarının penceresine geldi. Elinde şapkası vardı. Bir an durdu, sonra şapkasını sallamaya başladı.

Teknoloji

İlk telefonlardan biri

Telefon, ilk olarak telgraf sistemine benzer iki bağlantı üzerinden konuşulacak şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Çoğu defa bir bağlantı demir tel, diğer bağlantı toprak olduğu için yitimler fazla ve sesler karışık olarak işitiliyordu. Bakır alaşımlarının gelişmesiyle tel sayısı arttırıldı. Konuşma sayıları arttıkça bağlantılar yetişmemeye başladı. 1886 yılında tek devreden değişik frekanslarla ses gönderen bir aygıt (multiplex) kısa devresi yapıldı. Uzun hatlara konulan yükselticilerle kayıplar giderildi.

Telefonda en büyük adımlardan biri operatör kullanmaksızın yapılan otomatik konuşmalardır. 1891 yılında geliştirilen Strowger otomatik arayıcıyla araya operatör girmeden aboneler birbirine bağlanabilmiştir. Bu düzenek 1920 yılında Bell düzeneği olarak geliştirilmiştir. 18 Ekim 1892'de Chicago ve New York arasında ilk uzun telefon hattı açıldı. 1948 yılından sonra ise transistörün aygıtının sahneye çıkmasıyla elektromanyetik röle sistemler yerini, elektronik devrelere bırakmıştır. Elektronik arayıcı sistem ilk olarak 1965 yılında ABD'de servise konulmuştur.

Eski telefonlardan

Telefonda atılan diğer büyük adım da, uzak mesafe konuşmalarında yüksek frekanslı radyo yayınlarından yararlanılmasıdır. 150–300 km aralıklarla yer alan röle istasyonları konuşmaları koaks kablolardan ve havadan elektromanyetik yayın şeklinde iletmektedir. Frekans yükseldikçe tek bağlantı üzerinden konuşma kanal sayısı da yükselmektedir. Böyle bir sistemle iki röle istasyonu arasında aynı anda 3600 konuşma yapmak olasıdır.

Bu gelişmeyi uydular aracılığıyla yapılan konuşmalar izlemiştir.

Anakaralar arası telefon konuşmaları 1915 yılında başlamıştır. İlk konuşma Paris'le ABD'de Arlingon arasında yapılmıştır. Anakaralar arası telefon konuşmalarında güçlü radyo alıcı vericileri kullanılıyordu. İyonosferin etkisi konuşmaları zorlaştırdığı için sualtı kabloları kullanılmaya başlandı. İlk sualtı kablosuyla telefon görüşmeleri 1950 yılında Florida ile Havana arasında 185 km'lik uzaklıkta yapıldı. Sonuç doyurucu olduğu için 1956 yılında New York ile Londra arasına aynı düzenek kuruldu.

Uydu aracılığıyla anakaralar arası ilk telefon konuşmaları 1960 yılında başladı. Echo 1 isimli uyduyla ABD'nin doğu yakası ile batı yakası arasında telefon bağlantısı sağlanınca bunu Telstar I, Telstar 2 ve diğer uydular izledi. Bugün uyduların devreye girmesiyle gemi ya da uçaklarla otomatik telefon konuşması yapılabilmektedir. 1985 yılında uzay mekiği Discovery'nin yörüngeye koyduğu uydulardan biri aynı anda 20.000 konuşma yapabilmeye olanak verir.

Türkiye'de ilk telefon

Türklerde ilk telefon Osmanlı Devleti'nde 1908 yılında uygulanmaya başlandı. Kadıköy ve Beyoğlu santralleri 1911 yılında hizmete açıldı. İlk otomatik telefon santrali cumhuriyet döneminde Atatürk'ün emriyle 1926 yılında Ankara'da kuruldu. Ardından diğer il merkezlerinde de telefon santralleri kurulmaya başlandı. Kısa bir süre sonra kurulan santraller aracılığıyla bütün iller arası telefon haberleşmesi başlamış oldu. PTT'nin 1970'lerden sonra yaptığı çalışmalarla telefon, Türkiye'de geç olmakla beraber, süratle yayılmaya başladı.

Türkiye'nin milletlerarası telefon santrali İstanbul'daki Tahtakale Telefon Santralidir. Bu santralin diğer milletlerarası telefon santralleriyle irtibatı 1985 yılı itibarıyla altı yoldan olmaktadır. Bunlar:

Edirne (Bulgaristan) hattı,
İzmir (Yunanistan) hattı,
Antalya (İtalya) hattı,
İskenderun (Suriye) hattı,
Diyarbakır (Irak) hattı,
Ankara (Rusya)hattı.

Diyarbakır'dan Bağdat'la görüşecek bir abone önce Tahtakaleyle irtibat kurar daha sonra Diyarbakır radyo linkiyle Bağdat'a ulaşır. İleriki senelerde uzaya gönderilecek Türk uydularıyla (Türk-Sat) milletlerarası santral hatlarında artış beklenmektedir (1994).

Telefon Tekniği

Bir ev telefonu
Telsiz telefon

Bir elektrik devresi üzerinden bir telefon konuşmasının yapılması sırasında meydana gelen olaylar şöylece sıralanabilir:

Ses enerjisi mekanik enerjiye dönüşür.
Mekanik enerji elektrik enerjisine dönüşür.
Elektrik enerjisi nakledilir.
Karşı tarafta elektrik enerjisi manyetik enerjiye dönüşür.
Manyetik enerji mekanik enerjiye dönüşür.
Mekanik enerji ses enerjisine dönüşür.

Elektrik titreşimlerinin iletkenlerdeki yayılma hızı esas titreşimlerinin havadaki yayılma hızından birkaç yüz bin kere daha fazla olduğundan (200.000-300.000 km/s mertebesinde) telefon ile konuşanlar, aradaki uzaklığa rağmen, karşı karşıya bulunuyorlarmış hissine sahiptirler. Telefon sistemi üç ana görev yapar. İki abone arasında konuşma irtibatını sağlar ve aboneler arasında çağırma, meşgul çevirme, ses sinyalleri üretir. Otomatik olmayan manyetolu telefonlarda bu işlemler elle yapılır.

Bir telefon aletinde bulunan belli başlı parçalar şunlardır:

Ses alıcı (mikrofon),
Mikrofon akım kaynağı,
Ses verici (kulaklık),
Çağırma ve çağrılma düzenleri,
Devre açıp kapayıcılar,(anahtarlar),
Çağırma kadranı.

Manuel ve otomatik santrallere bağlı telefon aletleri birbirinden farklıdır. Her birinde yukardaki parçaların bazıları bulunur. Telefonun ahizesi sesi elektrik enerjisine ve elektrik enerjisini de sese çevirir. Otomatik telefon cihazında ahize kaldırıldığında devreyi açan bir anahtar ve ön tarafta numeratörü mevcuttur. Telefon ahizesi kaldırılınca telefonla santral arasında elektrik devresi kurulur. Ahizeden ton sesi duyulur. Numeratörden, mesela 6 rakamı çevrilince elektrik devresi altı defa açılıp kapanmış olur. Elektrik devresindeki açılıp kapanmalar sinyal olarak santralde devreler vasıtasıyla sayılır.

Muhaberenin konuşma şeklinde olması şart değildir. Lokal santrallere konulan bilgisayarlar gönderilen sinyal cinsine göre seçim yaparak dağıtımı analog telefon, sayısal telefon, faksimile, teleks, televizyon bilgi işlem şekillerinde terminallere ulaştırır. Böylece telefon konuşmaları yanında televizyon, faksimil resim ve yazı, teleks, bilgisayar işlemleri de çok süratli ve kaliteli olarak yürütülür.

Muhabere hatları: Muhabere (haberleşme) imkânları çok çeşitlidir. Bunlar:

Teknoloji Âzamî
konuşma sayısı
İki telli analog radyo sinyal hattı 1
Anolog radyo röle link hattı 30
Sayısal radyo röle link hattı 1.920
Çok kollu koaksiyel kablo hattı 7.680
Fiberoptik kablo hattı 10.000 +
Muhabere uydular hattı 20.000 konuşma

İki telli konuşma devreleri uzak mesafelerde kayıplar çok arttığı ve kanal sayısı sınırlı olduğu için şehir içi dağıtım sistemi dışında kullanılmaz. Muhabere sistemleri radyo yayınlarından istifadeyle kapasite ve kalite yönünden çok gelişmiştir. Telefon konuşmaları hem doğrudan analog sinyal olarak hem de bu analog sinyalin sayısal sinyal haline çevrilmesinden sonra yayınlanarak yapılabilmektedir. Analog sinyal de yankı problemi ve sinyal gürültü seviyesi yüksek olduğu için terk edilmiş, sayısal sinyal sistemine geçilmiştir.

Sayısal sinyal sistemlerinde, analog sinyal dilimlere bölünerek düzgün palslara ayrılır. Bu palslar daha sonra kodlanarak verici anteninden '0', '1' sayısal yayın olarak gönderilir. Kodlanma işlemi her konuşma için ayrı ayrı yapılabildiği için bir antenden aynı anda binlerce sayıda konuşma palslar halinde yayınlanabilir. Alıcı telefon, istasyondan alınan bu binlerce yayın tekrar kod çözücüde çözümlenerek, audio sinyal haline çevrilerek santral mantık devresinden geçerek abonelere ulaşır. Kodlanmış palslar antenden yayınlanabildiği gibi koaksiyel kablolardan da gönderilebilir. Koaksiyel kablolarda kayıplar çok azalır. Koaksiyel kablo yerine bundan daha süratli yüksek kapasiteli ve kayıp oranı çok düşük optik fiber kablolar da kullanılabilir. Optik fiber sisteminde kodlanmış sayısal sinyaller optik sinyallere çevrilerek gönderilir. Karşı santralde optik sinyaller önce elektronik sinyallere daha sonra da odyo analog sinyale çevrilerek lokal santral mantık devresinden abonelere ulaştırılır.

Bir cephe telefonu.

İki telli muhabere sisteminde aynı anda bir konuşma yapılır. Halbuki pals kod modüleli sayısal radyo link muhabere sisteminde 30 kanal mevcuttur. Koaks kablolu sayısal radyo link muhabere sistemiyse en az saniyede 30 megabit bilgi gönderme kapasitesine sahip olup, 1920 kanallıdır. 1985 senesinde F. Almanya'da hizmete girmiş olan böyle bir sistem saniyede 565 mbit kapasiteye; bir başka ifadeyle aynı anda 7680 konuşma veya bilgi aktarmaya müsaittir. Fiberoptik sistemler 140 mbit/saniye ve daha yukarı kapasitede görev yapmaktadır. Fiberoptik muhabere sistemi kapasite yüksekliği, montaj kolaylığı, bakım istememesi, yüksek kaliteli bilgi göndermesiyle mevcut sistemlerin en mükemmelidir.

Özet olarak telefon santrallarının isimleri şunlardır: Elektromekanik telefon santralı, elektronik telefon santralı, otomatik telefon santralı, şehirlerarası telefon santralı, transit telefon santralı, yarıelektronik telefon santralı, yarıotomatik telefon santralı, mahalli (yerel) telefon santralı... olmak üzere çeşitleri vardır (1994).

Telefonun tatbikatta sağladığı en büyük fayda muhaberenin süratli bir şekilde yapılmasıdır. Fiberoptik, koaksiyel kablo ve elektromanyetik yollarla uydulardan yansıtılarak yapılan telefon görüşmeleri dünyanın her köşesini birbirine bağlamıştır. Telefon sistemlerinin kanal kapasiteleri her geçen gün artmaktadır. Kanal sayısında artışlar telefonu daha da pratik bir hale sokmaktadır. Telekomünikasyon arasındaki önemli gelişmelerden biri de, telsiz telefonun ortaya çıkmasıdır. Kısa dalga radyo alıcı—vericilerin normal telefon sistemine bağlamasıyla hareket halinde telefonla konuşma imkânı ortaya çıkmıştır. Bu sistemle bölgeler arası kesintisiz bağlantı olduğu (www) gibi, çok uzun menzilli yolculuklar yapan bile istediği yeri anında arayabilir.

Cep telefonu, kolayca taşınabilen, geniş kapsama alanlı, kablosuz telefon sistemini kullanan bir iletişim ve multimedya aygıtı.

Cep telefonu ile sağlanan hizmetler, telefon modeline ve servis sağlayıcıya göre değişmekle beraber en yaygın olarak kullanılanları, sesli görüşme ve kısa mesaj hizmetidir. Sesli ve yazılı görüşmenin yanı sıra görüntülü görüşme, görüntülü mesaj, müzikçalar, video oyunları, internet, veri transferi ve hatta ofis uygulamaları gibi tüm diğer bilgisayar işlevlerini kullanıcısına ulaştırabilir.

Cep telefonları internet ve telefon bankacılığı hizmetlerindede kullanılabilir. Paypal gibi çevrimiçi hesapları kullanarak, sms aracılığıyla, satın alınan mal ve hizmetlerin ücretlerinin ödenmesi amacıyla kullanılabilir. Türkiye'de ilk cep telefonu görüşmesi 23 Şubat 1994 günü gerçekleştirilmiştir.

İçindekiler

1 Çeşitleri

1.1 Veri girişine göre
1.2 Gövdesine göre

2 Cep telefonu aparatları

2.1 Simkart
2.2 Pil
2.3 Anten

3 Tarihçe
4 Zararları

4.1 Kanser ve beyin hücrelerine etkisi
4.2 Baş ağrısı, görme ve işitmeye etkileri
4.3 Dikkat kaybı
4.4 Zararlarından korunma yolları

5 Kaynakça

Çeşitleri

Teknolojideki gelişmeler sonucu her geçen gün yeni cep telefonu modelleri çıkmaktadır. Bu modeller zaman zaman farklı grupların özelliklerini de barındırdığı için tam bir sınıflandırma yapmak mümkün değildir. Cep telefonları genel bir sınıflamayla başlıca şu gruplara ayrılır:

Veri girişine göre

Tuş takımlı: Tuş takımlı telefonlar karakter girişi ve menü seçimleri için fiziksel butonlara sahiptir. Başlıca iki gruba ayrılır:

Alfanümerik: Alfanümerik tuşlarda genellikle 0-9 arası rakamları ihtiva eden tuşlar ve bu tuşlara atanmış belirli harfler bulunur. Farklı karakterlere ulaşmak için aynı tuşa birden fazla kez basılması gerekebilir.
Klavyeli: Klavyeli telefonlarda genellikle tüm harfleri ve rakamları kapsayan bir klavye bulunur.

Dokunmatik: Bu tür telefonlarda dokunmatik ekran ya da dokunmatik padlara parmaklar veya özel kalemlerle dokunarak veri girişi yapılabilir.

Bazı telefon modellerinde dokunmatik ekran ve tuş takımı bir arada bulunur.

Gövdesine göre

Normal (düz): Normal veya düz telefonlar, sadece ekrana veya ekran ile aynı düzlemde bulunan bir tuş takımına sahiptir. Tuş takımını ya da ekranı kaplayan, koruyan herhangi bir parça ihtiva etmez. İlk cep telefonları modellerinin tamamı bu şekildedir. Tuş kilidini aktif hale getirmek için genellikle birkaç tuştan oluşan bir kombinasyonu kullanmak gerekir.

Kapaklı: Kapaklı cep telefonlarında (İngilizce: flip phone) tuş takımını, ekranı veya her ikisini birden kaplayan koruyucu bir kapak bulunur. Genellikle bir çift menteşe etrafında dönen kapak, elle veya bir düğme yardımı ile açılıp kapanır. Kapaklı cep telefonlarında ekran ve tuş takımı dış etkenlerden korunurken, tuş kilidi kullanımına da gerek kalmaz.

Kızaklı (kayan kapaklı veya kaydıraklı): Kızaklı telefonlar (İngilizce: slide phone), genellikle bir çift kızak üzerinde hareket eden iki parçadan oluşur. Üstteki parça sadece ekranı, birkaç önemli tuşu ya da her ikisini birden ihtiva eder. Alttaki parça ise genellikle tuş takımını ihtiva eder. Kızaklı cep telefonlarında, genellikle, tuş kilidini açmak için üsteki parçayı kaydırmak yeterlidir.

Cep telefonu aparatları
Simkart

Tipik bir simkartın her iki yüzü
Ana madde: Simkart

Simkart, cep telefonlarının servis sağlayıcının telefon hizmetinden yararlanmasını sağlayan ve kimlik bilgilerini barındıran bir mikroçiptir. Simkart sözcüğü, İngilizce Subscriber Identity Module (Abone Kimlik Modülü) sözcüklerinin baş harfleri ile kart sözcüğünün birleşmesinden meydana gelmiştir. Simkart cep telefonunun içine yerleştirilir. Çıkarıldığında cep telefonundan normal aramalar yapılamaz. Simkartsız bir cep telefonu ile sadece acil servisler aranılabilir. Simkart başka bir telefona takıldığında eğer yeni telefon farklı simkartlara kilitli değilse normal şekilde çalışır.

Pil

Nokia 3310'a ait Lityum iyon bir pil.

Günümüzdeki cep telefonlarında yaygın olarak şarj edilebilir lityum iyon piller kullanılır. Pilin ömrü telefon modeline, özelliklerine ve kullanıcının alışkanlıklarına göre farklılık gösterir. Cep telefonlarının şarj edilme ihtiyacını minimuma indirmek veya tamamen ortadan kaldırmak için güneş enerjisi ile çalışan cep telefonları üretimi konusunda yoğun çalışmalar yapılmaktadır.[1]

Anten

Cep telefonlarında sinyalleri daha iyi yakalayabilmek için antene ihtiyaç vardır. İlk modellerde genellikle harici bir anten bulunurken, gelişmiş modellerde harici anten yerine dahili anten bulunur. Modern telefonlarda, SAR etkisini azaltmak amacıyla dahili antenler kullanıcının kulak hizasına gelmeyecek şekilde genellikle cihazın alt kısımlarında konumlandırılırlar.

Tarihçe

Cep telefonunun mucidi Amerikalı John Francis Mitchell ve Martin Cooper'dır.[2] Motorola şirketinde mühendis olarak çalışırken 1973'te ilk cep telefonunu geliştiren Martin Cooper, "İlk cep telefonları bir kilodan ağırdı, bataryası 20 dakikadan fazla dayanmıyordu, ancak bu telefonların uzun süre elde tutulmaması açısından iyiydi" demiştir.[3]

Zararları

Cep telefonlarının tüm zararları kapsamlı olarak incelenememiştir. Tüm zararlarının ve insanlar üzerindeki etkilerinin daha detaylı incelenebilmesi için daha uzun bir zaman dilimine ihtiyaç duyulmaktadır.

Kanser ve beyin hücrelerine etkisi

Finlandiya'da insan hücreleriyle ve canlı farelerle yapılan iki yıllık bir deneyin sonuçlarına göre cep telefonları zararlı maddelerin beyine kan yolu ile girmesini engelleyen kan bariyerlerine zarar vermektedir. Küçülen bariyerler beyne ulaşan zararlı molekülleri filtreleme görevini tam olarak yerine getirememektedir.[4]

Selçuk Üniversitesi'nde yapılan bir araştırmanın sonuçlarına göre, cep telefonu kullanımı alzheimer ve parkinson gibi hastalıkların oluşma riskini artırmaktadır.[5]

Cep telefonu ve kanser arasındaki ilişkiyi araştıran günümüze kadarki en kapsamlı çalışma Danimarka'da yapılmıştır. Aralarında 10 yıldan fazladır cep telefonu kullanan kişilerin de bulunduğu 420 bin kişinin katıldığı bu araştırma da cep telefonu ile hiçbir kanser tipi arasında bağlantı kurulamamıştır.[6] Bunun haricindeki araştırmaların çoğunda da cep telefonunun kanser riskini artırdığına dair bir bulguya ulaşılamamıştır.[6] Birkaç araştırmada, beyin kanseri olan kimselerde cep telefonu kullanılan tarafta kanser gelişme riskinin yüksek olduğunu gösteren bulgular elde edilmiştir. Ancak aynı kimselerin beyninin diğer yarısında kanser gelişme riskinin de düştüğü gözlenmiştir.[6]

Bununla birlikte birçok kanser türünün vücutta oluşumu on yıldan fazla sürdüğü için, kablosuz telefonların özellikle insanlarda kanserojen etkisinin tam olarak incelenebilmesi uzun zaman gerekmekte ve deneklerin kablosuz telefonları bu süre zarfında yoğun olarak kullanan kimseler olması gerekmektedir.[7] İsviçre'nin Orebro Üniversitesi'nden Profesör Kjell Hansson Mild, birçok resmi raporun kablosuz telefonların zararsız olduğunu söylemesini çok tuhaf bulduğunu, on yıldan fazla kablosuz telefon kullanımının vücutta değişikliklere neden olduğunu gösteren güçlü bulguların bulunduğunu belirtmiştir.[7]

Baş ağrısı, görme ve işitmeye etkileri

Oyun, SMS gibi görsel öğelerinin uzun süre kullanımı göz yorulmasına ve baş ağrısına neden olabilir. Aynı şekilde sesli öğelerinin uzun süre, yüksek ayarda ve özellikle kulaklık ile kullanımı geçici ve kalıcı işitme kayıplarına ve baş ağrısına neden olabilir.

Dikkat kaybı

İngiltere'de yapılan bir araştırmaya göre direksiyon başında cep telefonu kullanımı dikkati %30 oranında azaltmaktadır. Bu etki yasaların izin verdiği maksimum alkol miktarının yaptığı etkiden daha fazladır.[8] Birçok ülkede direksiyon başındayken elde cep telefonu kullanımı kanunen yasaktır. Yasalarda yapılan son değişikliklerle "ahizesiz" (İngilizce: hands-free) kullanım da yasaklanmaya çalışılmaktadır.

Zararlarından korunma yolları

Cep telefonlarından tamamen uzak durmak pek mümkün görünmese de basit önlemlerle muhtemel zararları minimuma indirilebilir. İş makinası ve taşıt kullanırken cep telefonu kullanımından kaçınılmalı, yüksek ses ayarında ve uzun süre kullanılmamalı, çok gerekli olmadıkça hamile bayanlar ve çocuklar tarafından kullanılmamalıdır.

Selçuk Üniversitesi'ndeki bir araştırmanın sonuçlarına göre, kulaklık ve mikrofon seti kullananların yaklaşık yüzde 80'inde, cep telefonundan kaynaklanan sorunların görülmediği ortaya çıkmıştır. Bir diğer sonuca göre ise telefondan tam sinyal alınamıyorsa, cihaz daha fazla elektromanyetik dalga yayacağı için konuşmanın kısa tutulması tavsiye edilmektedir.[5]

2001 yılından itibaren vücut tarafından absorbe edilen elektromanyetik dalga miktarı birimi (Specific Absorption Rate [SAR]) Avrupa'da standart hale getirilmiştir.[9] Birçok ülkede cep telefonu üreticileri SAR bilgisini tüketiciye vermek zorundadır. Düşük SAR'lı bir telefon modeli seçmek cep telefonlarının muhtemel kanserojen etkilerinden korunmada etkili olabilir.

Kimyasal maddelerin doğaya vereceği zararları minimuma indirmek için ömrünü tamamlayan cep telefonları doğaya terkedilmemeli, geri dönüşüm yapılmalıdır.

[1]Akıllı telefon(İngilizce : Smartphone), cep telefonunun sağladığı klasik özelliklere, bilgisayar dünyasının bir ürünü olan PDA’lerin özelliklerinin de eklenmesiyle tasarlanan gelişmiş mobil iletişim cihazıdır. Akıllı telefonlarda mobil işletim sistemleri bulunur (ör. Symbian^3) bu sayede birçok farklı amaç için daha aktif bir şekilde kullanılabilir ve neredeyse her iş için bir uygulama bulunabilir.

İşlemcileri bataryaların uzun süre dayanabilmesini sağlayan ARM tabanlı olur ve karmaşık işlemleri sorunsuzca yapabilirler. Aynı zamanda çoğu akıllı telefonda Grafik İşlemci de mevcuttur. Bu sayede fazla poligon gerektiren kaliteli oyunları kolayca ve akıcı şekilde çalıştırabilirler.

İçindekiler

1 Donanım
2 Yazılım

2.1 Android
2.2 iOS
2.3 Symbian
2.4 Windows

3 Akıllı telefonların genel özellikleri
4 Dünya Pazarında
5 Kaynakça

Donanım

Çoğu akıllı telefonda oyun, uygulama performansını yukarıya taşıyayacak ve diğerlerinden farklı, özgün uygulamaların geliştirilmesine önayak olacak donanımsal özellikler bulunmaktadır. Şu ana kadar yapılmış akıllı telefonların büyük çoğunluğunda, resim açma veya video oynatma gibi işlerin rahat yapılabilmesi için ekran çözünürlüğü 4:3 veya 16:9 (geniş ekran) şeklindedir. Aynı zamanda, ekranda gösterilen herhangi bir öğenin çok daha parlak ve kaliteli görüntülebilmesi için çözünürlükleri hızla yükseltilmekte, SUPER AMOLED ve AMOLED gibi yeni teknolojilere geçilmektedir.

Oyunların ve uygulamaların daha aktif çalıştırılabilmesi için çoğu akıllı telefonda ivme ölçer bulunmaktadır. Bu nedenle akıllı telefonlar, internette gezinmek veya sensör kullanarak oyun oynamak gibi birkaç avantaja sahiptirler. Aynı zamanda yeni akıllı telefonların bazılarında jiroskop yani dijital pusula da bulunur. Bu sayede ivme ölçerlerin yapamadığı şekilde her yöne ekran dönüşü özelliğini kullanıcıya sunabilirler.

Akıllı telefonlar, normal bir cep telefonunun yapacaklarından çok daha ilerisidir. Bunların başında da kaliteli oyunlar, bilgisayardakileri aratmayacak uygulamalar gelir. Ancak bunlar için cep telefonlarının sahip olduğundan çok daha yüksek işlemci performansı gerekir. Akıllı telefonların neredeyse hepsinde ARM tabanlı işlemciler kullanılır. Bu tür işlemcilerin kullanılmasının ana sebebi düşük güç tüketimi ve buna rağmen yüksek performans sağlamalarıdır. Aynı zamanda, yüksek oyun performansının sağlanması sağlanabilmesi için de grafik işlemciler de çoğu akıllı telefonda bulunmaktadır. Bu sayede yüksek sayıda poligon gerektiren 3D oyunlar akıcı şekilde oynanabilir. Aynı zamanda grafik işlemciler, akıllı telefonlarda kullanılan efektler ve 3D oyunlarda kullanılan texturelerde de performansı üst düzeylere çeker.

Çoğu akıllı telefonun bağlantı özellikleri eksiksizdir. Yani, akıllı telefonlar ile kablosuz ağlara (Wi-Fi) bğlanabilir, Bluetooth (Mavi diş) ile dosya alışverişi yapabilir ve yüksek anten performanslarıyla kaliteli sayılabilecek bir konuşma yapabilirsiniz. Aynı zamanda bu konuda büyük rol üstlenen birkaç firmadan biri olan Nokia'nın en son çıkan telefonlarda bulunan NFC (Yakın Alan İletişimi) sistemi ile bankacılık işlemleri kredi kartları yerine NFC sistemi içeren akıllı telefonlarından yapılabilecektir.

HTC'nin büyük rol üstlendiği bir konu da gözlüksüz üç boyutlu ekrana sahip telefonlardır. Bu telefonların hem ekran çözünürlükleri yüksektir, hem de bir tuşla herhangi bir gözlüğe veya ek aksesuara gerek kalmadan üç boyutlu bir ekrana geçilebilirdir. HTC Sense gibi 3D efektlerle birlikte dizayn edilmiş bir akıllı telefonda gözlüksüz üç boyut sistemi çok işe yaramaktadır.

Yazılım

Akıllı telefonların, normal telefonlara kıyasla en büyük özellikleri özel işletim sistemleridir. Günümüzde birçok akıllı telefonda Android işletim sistemi bulunmaktadır. Mobil İşletim Sistemleri, bir cep telefonunda bulunmayan esneklik, özellik ve uygulama sayısını akıllı telefonlara verir.

Android

Bir akıllı telefon olan Samsung Galaxy

Dünyada, akıllı telefonlarda en fazla kullanılan mobil işletim sistemidir. Android, Google tarafından geliştirilmektedir ve akıllı telefonlar için resmi olarak sürülmüş en son sürüm Android 11 sürümüdür.[2] Aynı zamanda Android, tablet bilgisayarlar için de kullanılmaktadır.

Android yalnızca dokunmatik ekranlı telefonlar için değil aynı zamanda Pc, Tablet vb birçok cihaza açık kaynak kodlu olması sayesinde yüklenebilmektedir. Şu ana kadar Android'i en fazla kullanan ve en çok destek veren şirketler Samsung ve HTC olmuştur.

Android, uygulama mağazası olarak Google Play kullanır. Açık kaynaklı ve Linux tabanlı bir mobil işletim sistemidir. Android dünya üzerindeki birçok cihazda çalışabilir. Düşük donanıma sahip olan sistemlerde bile kullanıcılara peformans sağlayabilmektedir.

iOS

Apple tarafından üretilmiş ve geliştirilmekte olan mobil işletim sistemidir. Yalnızca Apple markalı iPhone ve iPad gibi cihazlarda çalışmaktadır. Resmi olarak duyurulmuş en son sürümü iOS 14.0.1'dir. Aynı zamanda iOS, bazı çevrelerce hafifletimiş bir Mac OS olarak da görülmektedir.

iOS, uygulama mağazası olarak dünyada en çok uygulama bulunan AppStore'u kullanır. Kapalı kaynaklıdır. Aynı zamanda da iPhone ve diğer Apple Mobil cihazlarla da yüksek dereceli stabilize durumundadır. Yüksek dereceli performansa ihtiyaç duyması ve bilgisayar ile senkronize edilebilmesi için iTunes adlı yazılıma ihtiyaç duyulur.

Symbian

Dünyada 2. en fazla kullanılan mobil işletim sistemidir. Nokia tarafından geliştirilmektedir. En güncel resmi sürümü Symbian Belle'dir. Genellikle Nokia cihazlarda bulunmaktadır. Aynı zamanda Sony Ericsson ve Samsung'un da Symbian cihazları bulunmaktadır. Ancak son zamanlarda Symbian eski popülerliğini yitirmiştir.

Symbian, her türlü şekle uygun üretilmiştir. S40 Platformu ve S60v3 platformu her türlü kızaklı ve tuşlu telefonda kullanılabilir. S60v5 platformu ise dokunmatik ekranlı telefonlar içindir. Aynı zamanda yalnızca Nokia cihazlarda bulunan Symbian^3 de dokunmatik ekranlı ve QWERTY tuş takımlı telefonlar içindir.

Symbian, uygulama mağazası olarak Nokia Ovi Mağazası (Nokia Store) kullanır. Dünya sıralamasında en büyük 3. uygulama mağazasıdır. Düşük derece akıllı telefonlarda bile çalışabilir. Ancak fazla düşük dereceli donanıma sahip akıllı telefonlarda kullanılması yüzünden stabilite sorunları ortaya çıkmış ve popülerliğini yitirmiştir. Bu nedenle de uygulama sayısı Android ve iOSa kaymıştır.|

Windows

Microsoft tarafından üretilmiş, geliştirilmekte olan işletim sistemidir. Resmi olarak duyurulmuş en son mobil sürümü Windows 10 Mobile'dır. Windows için en çok mobil cihaz üreten şirketler Microsoft ve Nokia'dır

Windows, uygulama mağazası olarak Microsoft Store'u (eski adıyla Marketplace) kullanır. Ayrıca Lumia cihazlarla yüksek derecede stabilize durumundadır.

Akıllı telefonların genel özellikleri

teknik özellikler teknik detayları
GPS GPS-A
bluetooth version 2.0 ve üzeri
qwerty klavye
dokunmatik ekran çoklu algılama
HD ekran 640x480 üzeri
video kamera megapixel
FM radio RDS
karasal TV alıcısı DVB-T
wifi b\g\n
3g EDGE, 3g, 4g

Dünya Pazarında

2009'un ve 2010'un ikinci çeyreğinde dünya'da cep telefon satışları[1]
2010 2009
Üretici Sayı % Sayı %
Nokia 111473800 /8,1 5445 36.8%
Samsung 65328200 20.1% 55430100 19.3%
LG 29366700 9.0% 30497000 10.7%
Research In Motion (BlackBerry) 11228800 3.4% 7678900 2.7%
Sony Mobile 11008500 3.4% 13574300 4.7%
Motorola 9109400 2.8% 15947800 5.6%
Apple 8743000 2.7% 5434700 1.9%
HTC 5908800 1.8% 2471000 0.9%
ZTE 5545800 1.7% 3697900 1.3%
G'Five 5208600 1.6% - -
Ötekiler 62635200 19.3% 45977200 16.1%
Toplam 325556800 100.0% 286122300 100.0%

2009 Dünya Cep Telefonu Fuarı'nda, şu bilgisayar üreticileri kendilerini akıllı telefon üretiminde de gösterdiler: Asus, Acer, Toshiba, HP, Lenovo, Dell[3].

Form faktör bir cep telefonunun boyut, şekil ve stilinin yanı sıra, ana bileşenlerin yerleşimi ve konumunu ifade eder.[1] Kalıp telefonlar, kaydıraklı telefonlar ve kapaklı telefonlar gibi üç ana form faktörü yanı sıra, bu formların alt kategorileri ve bazı atipik formlar vardır.[2]

İçindekiler

1 Kalıp
2 Tuğla

2.1 Arduvaz / Dokunmatik ekran
2.2 Phablet

3 Kapaklı
4 Kızaklı
5 Olağandışı biçim faktörleri

5.1 Döner
5.2 Taco
5.3 Saat
5.4 Karışık
5.5 Çoklu ekran
5.6 Yukarı açılır kamera
5.7 Sarılmış ekran
5.8 Çift dokunmatik ekran

6 Kaynakça
7 Ayrıca bakınız

Kalıp

Bir kalıp (ayrıca kütük, blok telefon olarak da bilinir) telefon genellikle köşeleri yuvarlatılmış veya kenarları olan küp şekilli telefondur.[3] Adı, boyutu ve şekli bir kalıp çikolata benzerliği ile türetilmiştir. Bu biçim faktörü Nokia ve Sony Ericsson gibi çeşitli üreticiler tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır. Kalıp tipi cep telefonlarında genellikle tek bir yüz üzerinde ekran ve tuş takımı bulunur.[4] Samsung SPH-M620, çubuğun her iki yanında da farklı cihazlar sunan benzersiz bir kalıp tarzına sahiptir: bir tarafında bir telefon ve diğerinde bir dijital ses çalar. Sony Ericsson'un ünlü bir 'MarsBar' telefon modeli CM-H333 de mevcut idi.

Tuğla

"Tuğla", neredeyse her zaman büyük, eski kalıp tipi telefonları, çoğunlukla büyük pil ve elektroniği olan erken cep telefonlarını ifade etmek için kullanılan bir argo terimidir.[5] Ancak, "tuğla" daha yakın zamanda genel olarak eski telefon modellerine uygulandı.[6] Motorola DynaTAC gibi bu tür erken cep telefonları, küçük antenler ve daha ince pil paketleri sayesinde daha taşınabilirlik sunan yeni daha küçük modellerle yer değiştirmiştir.

DynaTAC 8000X
DynaTAC 8000X

"Tuğla" terimi, akıllı telefonların ötesine geçerek video oyunu konsolu, yönlendirici veya başka bir cihaz da dahil olmak üzere çoğu çalışmayan (brick) tüketici elektroniğini ifade eder.

Arduvaz / Dokunmatik ekran

Bir kayrak veya dokunmatik ekranlı telefon, bir tablet bilgisayarı gibi, dokunmatik ekrana ve bir ekran klavyesine dayanarak birkaç fiziksel düğmeye sahip cihazlardır. İlk piyasada bulunan dokunmatik ekranlı telefon, 1994 yılında piyasaya sürülen IBM Simon Personal Communicator idi.[7] 2007'de piyasaya sürülen iPhone, şu anda bu tasarımın başarısı ve etkilenmesinden büyük ölçüde sorumludur.

2010'ların ortalarından beri neredeyse tüm akıllı telefonlar "dokunmatik ekranlı" arduvaz formundadır. Bazı olağandışı "arduvaz" tasarımları arasında LG New Chocolate (BL40) veya Samsung Galaxy Round bulunur.

Phablet

Phablet veya smartlet, arduvaz/dokunmatik ekranın bir alt kümesidir. Telefon ve tablet kelimelerinin bir birleşimi olan phablet, bir akıllı telefonun ve tabletin işlevlerini birleştirmek veya askıya almak için tasarlanmış bir mobil cihaz sınıfıdır. Phablet'lerin tipik olarak ekranları 5.5 inç ve 7.9 inç arasında ölçer (çapraz olarak). Phablet'lerin büyük ekranları mobil web tarama ve multimedya görüntüleme gibi ekran yoğun etkinlikleri tamamlar. Ayrıca eskiz, not alma ve açıklama eklemeyi kolaylaştırmak, ayrıca entegre bir kendi kendine saklanan kalem için optimize edilmiş yazılımlar içerebilirler. 2020 itibarıyla, çoğu bütçe ve giriş seviyesi Android akıllı telefon, phablet olarak kabul ediliyor. Minimum 6,5 inç ekran boyutu ve 160 mm veya daha yüksek bir uzunluk kullanırlar.

Kapaklı

Bir çevirme veya kapaklı telefon, menteşelerle bağlanan iki veya daha fazla bölümden oluşur ve telefonun daha sıkı hale gelmesi için kapağı açıp kapatabilmesini sağlar. Açık olarak çevrildiğinde, telefonun hoparlörü ve mikrofonu kullanıcının kulağına ve ağzına daha yakın yerleştirilerek kullanılabilirlik geliştirilir. Kapalı çevrildiğinde, telefon kullanım için açıldığında olduğundan daha küçük ve taşınabilir hale gelir.[8]

Motorola, bir zamanlar kapaklı telefon terimi için bir marka sahibiydi. Kapaklı telefon terimi, genel konuşma biçiminde kapakçık yerine jenerik hale getirilmiş ve daha sık kullanılmıştır. Motorola, ünlü Motorola StarTAC çevirici telefonun üreticisiydi.

Motorola, 2010 yılında Motorola Backflip akıllı telefonuyla farklı türde bir kapaklı telefonu tanıttı. Kapatıldığında bir taraf ekran, diğeri fiziksel bir QWERTY klavyesi idi. Menteşe, kısa kenar yerine telefonun uzun kenarı üzerinde durur ve ekranı çevrildiğinde klavyenin üstündedir.

Kapaklı terimi, bu form faktörü için genel olarak kullanılmaya başlandı. Çevirmeli telefon, dikey eksende açılan telefonlara yönlendirildi. Kapaklı tasarım, 12 basamaklı tuş takımı ile basit cep telefonlarını ("zırhlılar") barındırmak için en iyisidir, ancak cep telefonları daha karmaşıklaştığında (akıllı telefonlar gibi) daha yaygın hale gelen QWERTY klavyeler için daha yetersiz oldu.[9]

2000'lerin ortalarından itibaren, "kapaklı" tasarımlar mevcudiyetlerinin zirvesine ulaştı ve sonradan tamamen yerini kalıp ve dokunmatikli telefonlar aldı.

Motorola StarTAC
Sony Ericsson W350i
Motorola Ming

Kızaklı

Kaydırmalı veya kızaklı telefon, genellikle iki, ama bazen daha fazla raylar üzerinde birbirinin üzerinden kayan bölümlerden oluşur. Çoğu kızaklı telefonlar, çağrı yapmak için kullanılan hoparlörü ve telefonun ekranını barındıran bir ekran bölümüne sahiptir, başka bir bölümde tuş takımı veya klavye bulunur ve kullanılmak üzere dışarı kayar.[10] Kayan form faktörünün amacı, operatörün tam fiziksel klavyelerden veya tuş takımlarından faydalanmasını sağlamaktır. Birçok farklı şirkette kayan telefonlar geliştirildi: Samsung Corby ve BlackBerry Torch.

Siemens SL10, 1999'da sunulan ilk sürgülü cep telefonlarından biriydi. Bazı telefonlarda, tuş takımını yerleştiren otomatik kaydırıcı bulunur. Birçok telefon, kullanıcı telefonunuzu birbirinden ayırmaya başlar başlamaz tuş takımı bölümlerini açıyor.[11] Eşsiz modeller, farklı işlevler sağlayan, yukarı veya aşağı kayan 2 modeldir. Nokia N85 veya Nokia N95 bu örnektir.

Kaydırıcı form faktörünün, yan kaydırıcı veya QWERTY kaydırıcılı bir versiyonu, alt segmentteki klavyenin dikey erişimini kullanır. Yan kaydırıcı form faktörü öncelikle iki başparmak ile klavyeye daha hızlı erişmeyi kolaylaştırmak için kullanılır.[12] Motorola Photon Q, Danger Hiptop, Sony Mylo ve HTC Touch Pro dört temel örnektir.

Kaydırıcılar, üreticilerin daha fazla tuş takımı düğmesini ve özelliğini (özellikle yan kaydırıcı veya QWERTY kaydırıcıyı) aynı form faktörüne yerleştirmesine izin verdiği için kapaklı formunun yerini aldı.[13] 2000'lerin sonlarına doğru, "kızak" tasarımları popülerliklerinin zirvesine ulaştı ve daha sonra tamamen geliştirilmiş dokunmatik arayüzlere sahip dokunmatik biçim faktörlerinin popüler almasıyla azaldı. 2015 yılında BlackBerry (daha önce RIM) birkaç yıldır ilk ana kızaklı telefon olan BlackBerry Priv'i piyasaya sürdü. Model şu ana kadar sattıkları Blackberry işletim sistemini değil, Android'i temel aldı.[14]

BlackBerry Torch 9800 kaydırmalı telefon
Motorola Droid kaydırmalı QWERTY telefon
Sony Ericsson Xperia Play taşınabilir oyun konsolu

Olağandışı biçim faktörleri

Aşağıda, cep telefonu pazarında kısa ömürlü (Saat hariç) bazı olağandışı biçim faktörleri yer almaktadır.

Döner

Dönen telefon, merkez ekseni etrafında birbirine dönen birden çok, genellikle iki bölümden oluşur. Döner form faktörünün kullanımı kaydırıcınınkiyle aynı hedefleri taşır, ancak bu form faktörü daha az kullanılır. Örnekler Amoi 2560, Danger Hiptop, LG U900 + 960 + V9000, Motorola Flipout + V70 + V80, Nokia 7370, Philips 968, Siemens SK65, Sharp SX862 ve Sony Ericsson S700i + Sony Ericsson W600'dür.

Taco

2003 yılında piyasaya sürülen Nokia N-Gage, yaklaşık taco şeklindeki form faktörü için plastik taco ve cihazın yan tarafında mikrofonların yerleştirdi. Cihazın yanına konuşmak gerekir. Diğer modeller Nokia 3300 ve Nokia 5510'u içerir.

Saat

Kullanıcıya telefon görüşmesi yapma olanağı veren tam 4 bantlı GSM ve Bluetooth desteğine sahip bir kol saati, genellikle akıllı saat veya saat telefonu olarak anılır.

Karışık

Nokia N90 veya Panasonic FOMA P900iV gibi bazı telefon modelleri, hem bir döner hem de bir çevirme ekseni kullanır.

Çoklu ekran

Motorola Flipout çoklu ekran telefon
N-Gage QD
Nokia N93 miks telefon

Tipik çok ekranlı telefon faktörü, telefonun her iki tarafında iki dokunmatik ekran ile kayraktır. Bunun örnekleri Yotaphone ve Siam 7X'tir. Önlerinde normal dokunmatik ekrana sahipken arkada ise elektronik mürekkep ekranı var. Birçok ekranlı form faktörlü modeller ana ekranın üstünde küçük, ayrı ekrana sahip olan LG V10 veya LG V20-dir. Selfie çekmek için ön kameranın varlığı akıllı telefonlarda önemli bir özellik olmuştur, ancak çerçevesiz bir ekran elde etmek zor oldu. Nubia X, Nubia Z20 ve Vivo NEX Dual Display, ana kamera ve daha küçük ikinci arka ekranı birleştirerek bu sorunu çözdü.

Yukarı açılır kamera

[Dosya:ZenFone 6 Flip Module.webm] Medyayı oynat

Oppo N1, manuel bir çevirmeli kamera kullandı. Asus Zenfone 6 akıllı telefonunda, öne bakan özel kamera çentiğini ortadan kaldıran tam ekran bir ön kısım içeriyor.

Sarılmış ekran

Xiaomi, neredeyse tamamen gövdesini çevreleyen bir ekrana sahip olan Xiaomi Mi MIX Alpha'yı ortaya çıkardı.

Çift dokunmatik ekran

Nisan 2011'de Kyocera Communications, iki adet 3.5" ekranlı Kyocera Echo akıllı telefonunu piyasaya sürdü. Telefonun birincil ekranı, boyutunu küçülterek ikinci ekranın üzerinde yer alabilir.[15] Kasım 2017'de ZTE, Axon M'yi duyurdu. Ekranlar iki öne bakan ekran veya bir öne ve bir arkaya bakan ekran şeklinde katlanabilir.[16]